Ιστορίες μαρμάρων

Στην Ρώμη συχνά συναντάμε οδούς με πραγματικά παράξενα ονόματα. Μια από αυτές, κοντά στο Πάνθεον, ονομάζεται «οδός του μαρμάρινου ποδιού» (via del Pie’ di marmo) και παίρνει το όνομά της φυσικά από ένα πελώριο μαρμάρινο πόδι που φιλοξενεί. Το γιγαντιαίο πόδι βρίσκεται τοποθετημένο πάνω σε ένα βάθρο και η ιστορία του, ή μάλλον η ταυτότητά του, δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί με ακρίβεια.

Σίγουρα το πόδι ανήκε σε ένα λατρευτικό άγαλμα ρωμαϊκής εποχής που πιθανότατα βρίσκονταν τοποθετημένο στο ναό της Ίσιδος και του Σέραπι στο άλλοτε πεδίο του Άρεως (Campo Marzio). Η λατρεία της Ίσιδας στην Ρώμη εισήχθηκε από τους ταξιδιώτες και τους εμπόρους που έφταναν από τα διάφορα μέρη της Μεσογείου και εδώ βρήκε πρόσφορο έδαφος. Ο ναός ανεγέρθηκε το 43 π.Χ. Θα καταστραφεί από τον Τιβέριο, ο οποίος θα σφάξει όλους τους ιερείς και θα ρίξει τα αγάλματα στον Τίβερη. Ο ναός ξαναχτίστηκε από τον Καλιγούλα για να καταστραφεί και πάλι το 80 μ.Χ. Τελικά ξαναχτίστηκε από τον Δομιτιανό και αναστηλώθηκε από τον Αλέξανδρο Σεβήρο. Η λατρεία της Ίσιδας θα εξαπλωθεί σε όλη την ρωμαϊκή αυτοκρατορία και θα λάβει τέλος μόνο επί Μ. Κωνσταντίνου.

Μαρμάρινο πόδι

Ο ναός δεν υπάρχει πλέον αλλά το κέντρο της Ρώμης είναι διάσπαρτο από ευρήματα που ανήκαν σε αυτόν. Εκτός από τα διάφορα κομματιασμένα αγάλματα ή τμήματα αυτών που βρίσκονται στις γωνιές των δρόμων και διάφορα άλλα που φιλοξενούνται σε διάφορα μουσεία, τουλάχιστον 3 από τους 14 αρχαίους οβελίσκους της σημερινής Ρώμης κοσμούσαν το εσωτερικό του περίβολού του. Πρόκειται για τον οβελίσκο του Πάνθεον, τον οβελίσκο της πιάτσα ντέλα Μινέρβα και τον οβελίσκο των πεσόντων του Ντογκάλι. Ένας τέταρτος βρίσκεται στο Ουρμπίνο.

Ξαναγυρίζοντας στο μαρμάρινο πόδι, όπως είπαμε, δεν είναι σίγουρη η ταυτότητα της θεότητας στην οποία ανήκε. Δεν γνωρίζουμε αν ήταν άντρας ή γυναίκα, αν στέκονταν όρθια ή καθισμένη. Το μόνο δεδομένο στοιχείο είναι το υπόδημα που φορεί, μια crepida (κρηπίς), στοιχείο που βέβαια δεν αρκεί για την εξακρίβωση της ταυτότητας. Πάντως, αν κάποιος επιθυμεί να δει πώς ήταν ένα ρωμαϊκό άγαλμα της Ίσιδας, μπορεί να το θαυμάσει στα μουσεία του Καπιτωλίου.

Το μαρμάρινο πόδι ήταν πάντα αγαπητό στους κατοίκους αν και με τους σημερινούς ξέφρενους ρυθμούς οι πιο πολλοί περνούν βιαστικά χωρίς να το παρατηρήσουν. Εξαίρεση αποτελούν οι τουρίστες, σχεδόν πάντα παρόντες.Το πόδι μεταφέρθηκε στην σημερινή του θέση, ουσιαστικά μια γωνία, το 1878, γιατί εμπόδιζε το πέρασμα της νεκρικής πομπής του Βίκτορα Εμμανουήλ Β’ που κατευθύνονταν στο Πάνθεον, τόπο ταφής των Ιταλών βασιλέων.

Το πόδι βρίσκεται στην γωνία μεταξύ Via di S.Stefano del Cacco και via Pie’ di Marmo.

* *

Κοντά στο Πάνθεον επίσης υπάρχει ένα μικρό σοκάκι, έχει και αυτό ένα παράξενο όνομα· ονομάζεται «οδός του ξίφους του Ρολάνδου». Το σοκάκι, λέει η παράδοση, έχει σχέση με το μυθικό Ντουραντάλ, το ξίφος του Ρολάνδου, παλαδίνου του Καρλομάγνου, το οποίο προσπάθησε να καταστρέψει πριν πεθάνει, για να μην πέσει στα χέρια των Σαρακηνών.

Λέγεται λοιπόν, πως περνώντας από αυτό το σοκάκι, ο Ρολάνδος δέχτηκε επίθεση από κακοποιούς. Αν και μόνος, κατάφερε να νικήσει τους αντίπαλους, χτυπώντας με το σπαθί του δεξιά και αριστερά. Ένα από τα βίαια χτυπήματα του σπαθιού βρήκε την μαρμάρινη κολόνα που βρίσκονταν εκεί, αφήνοντάς της μια βαθειά σχισμή.
Στην πραγματικότητα, το τμήμα της κολόνας, φτιαγμένη από καρύστιο μάρμαρο, αποτελεί μέρος του ρωμαϊκού ναού της Ματιδίας, πεθεράς του Τραϊανού. Δεν γνωρίζουμε βέβαια την αιτία της σχισμής πάνω στο μάρμαρο.

Στην αρχή του σοκακιού βρίσκεται και μια παλιά δημόσια κρήνη. Μια επιγραφή μας λέει πως μεταφέρθηκε εκεί το 1869. Μάλλον λόγω του γνωστού προβλήματος, εμπόδιζε την διέλευση.

* *

Είμαστε πάντα κοντά στο Πάνθεον και συγκεκριμένα στην piazza di Pietra, την «πλατεία της Πέτρας». Το τοπωνύμιο παίρνει μάλλον το όνομα από τον μεγάλο αριθμό πέτρινων και μαρμάρινων ευρημάτων από την ρωμαϊκή εποχή που βρίσκονται στην περιοχή αλλά και από τους 11 διασωθέντες κίονες από λευκό μάρμαρο που βρίσκονται στην πλατεία.
Έχουν ύψος περίπου 15 μέτρα και στηρίζονται πάνω σε μια βάση από πεπερίνο, ένα σκληρό πέτρωμα ηφαιστειογενούς προέλευσης. ΟΙ κίονες, μαζί με ένα κομμάτι του υπέρθυρου, είναι το μοναδικό τμήμα που επέζησε από τον ναό του αυτοκράτορα Αδριανού (Hadrianeum), ο οποίος θεοποιήθηκε μετά τον θάνατό του.

Οι κίονες επέζησαν γιατί ανά τους καιρούς χρησιμοποιήθηκαν σαν πλευρό διάφορων κατασκευών, συμπεριλαμβανομένης μιας μεσαιωνικής οχυρωμένης οικίας ενισχυμένης με πύργο. Το 1695, με εντολή του πάπα Ιννοκέντιου ΙΒ’, κατασκευάστηκε το τελωνείο για τα εμπορεύματα που έφταναν στην Ρώμη με χερσαία μέσα, ενώ το 1873 το κτίριο αγοράστηκε από το Εμπορικό Επιμελητήριο, που το κατέχει μέχρι σήμερα. Το μικρό μυστήριο του ναού του Αδριανού βρίσκεται στον όγδοο  κίονα και αποτελείται από έναν μικρό σταυρό, φιλοτεχνημένο μάλλον από κάποιον λιθοξόο. Κανείς δεν γνωρίζει από ποιόν και πότε έγινε και μάλλον δεν θα το μάθουμε ποτέ.