Το Μέγαρο Σπάντα (Palazzo Spada/παλάτσο Σπάντα) στην Ρώμη, χτίστηκε το 1540 και σήμερα είναι η έδρα του Συμβουλίου της Επικρατείας. Στην αυλή του υπάρχει μια πασίγνωστη στοά που φιλοτεχνήθηκε το 1653 από τον Φραντσέσκο Μπορομίνι. Το κτίριο αγοράστηκε το 1632 από τον Καρδινάλιο Μπερναντίνο Σπάντα, ο οποίος ανέθεσε στον Μπορομίνι να το τροποποιήσει σύμφωνα με τις νέα γούστα της εποχής και η στοά μαρτυρεί το ενδιαφέρον του καρδινάλιου για τα «παιγνίδια της προοπτικής», τυπικά της περιόδου μπαρόκ.

Δεν πρόκειται για μια κανονική στοά: Αν κάποιος μπει μέσα της και προχωρήσει προς το βάθος θα αρχίσει να φαντάζει γιγαντιαίος στα μάτια των θεατών. Αντίθετα, το άγαλμα που βρίσκεται πέρα από το τέλος της στοάς και φαντάζει να είναι σε φυσικό μέγεθος, θα φαίνονταν μικροσκοπικό, όπως πραγματικά είναι, δίπλα του. Ο Μπορομίνι την κατασκεύασε σύμφωνα με τους κανόνες της «στερεάς επιταχυνόμενης προοπτικής», μια τεχνική σύμφωνα με την οποία η διάταξη και το μέγεθος των στερεών σωμάτων επιτρέπουν την δημιουργία ενός χώρου φαινομενικά μεγαλύτερου απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια οπτική ψευδαίσθηση (trompe-l’oeil). Η επιταχυνόμενη προοπτική πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον Μπραμάντε στο Μιλάνο (1482).

Στοά Μπορομίνι

Η στοά του Μπορομίνι έχει μήκος μόλις 8 μέτρα αλλά με την προοπτική που επιτυγχάνεται χάρη στην σύγκλιση των κιόνων, την προοδευτική ελάττωση των διαστάσεών τους, την ανηφορική κλίση του δαπέδου και την αντίθετη κλίση της οροφής, δείχνει να έχει βάθος 37 μέτρα. Η είσοδος της στοάς έχει ύψος 5,8 μέτρα και 3,5 μέτρα πλάτος, ενώ η έξοδος έχει μόλις 2,45 μέτρα ύψος και πλάτος ένα μόνο μέτρο. Το άγαλμα στο βάθος έχει ύψος μόλις 50 εκατοστά. Το φαινόμενο είναι ακόμη πιο έντονο αν παρατηρήσουμε την στοά μόνο με το ένα μάτι, κρατώντας το κεφάλι ακίνητο. Οι εικόνες που παράγονται στον αμφιβληστροειδή μας είναι πανομοιότυπες με εκείνες που θα παράγονταν από μια κανονική στοά μήκους 37 μέτρων.

spada

Η οφθαλμαπάτη

Η στοά κατασκευάστηκε σε έναν μόλις χρόνο (1653) και αρχικά ήταν διακοσμημένη με τοιχογραφίες που αργότερα αντικαταστάθηκαν από την κιονοστοιχία. Ο καρδινάλιος Σπάντα, αναθέτοντας την κατασκευή της ιδιαίτερης αυτής στοάς, θέλησε να εστιάσει την προσοχή στην ηθική εξαπάτηση και την ψευδαίσθηση που προκαλούν τα επίγεια μεγαλεία.

Βέβαια το παλάτσο Σπάντα δεν έχει να επιδείξει μόνο την στοά του Μπορομίνι. Πλούσια διακοσμημένο εξωτερικά, στο εσωτερικό του έχει έδρα ένα κρατικό μουσείο. Οι τέσσερις μεγάλες αίθουσες του πρώτου ορόφου φιλοξενούν μια διάσημη πινακοθήκη με πίνακες του 16ου και 17ου αιώνα πασίγνωστων καλλιτεχνών. Πρόκειται για την αλλοτινή συλλογή του καρδιναλίου Σπάντα, ένα έξοχο δείγμα ιδιωτικής συλλογής παπικού καρδιναλίου που στις αγορές του δεν περιοριζόταν σε έργα των αναγνωρισμένων ζωγράφων του 16ου αιώνα αλλά παρουσίαζε και ιδιαίτερη προτίμηση για την σύγχρονη ζωγραφική του 17ου αιώνα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι Ρούμπενς, Καραβάτζιο, Ντομινικίνο, Τιτσιάνο, Ντίρερ, Μπρέγκελ, Παρμιτζιανίνο κλπ.

 

Η Galleria Spada βρίσκεται εδώ.