Η Αγία Πρίσκα και το υπόγειο μιθραίο της

Χαιρετήσατε εκ μέρους μου με αγάπην Θεού την Πρίσκιλλαν και τον σύζυγον της Ακύλαν, οι οποίοι είναι συνεργάται μου εν Χριστώ Ιησού […] Χαιρετήσατε ακόμη εγκαρδίως εκ μέρους μου και την συγκέντρωσιν των πιστών, που γίνεται στο σπίτι των.

Προς Ρωμαίους, 16, 3-5.

Σήμερα θα κάνουμε μια ιδιαίτερη επίσκεψη, σε ένα σημείο όπου βρίσκονται ταυτόχρονα δύο χώροι λατρείας διαφορετικών θρησκειών, με δύο χιλιετηρίδες να χωρίζουν τον έναν από τον άλλο.

Βρισκόμαστε στον Αβεντινό λόφο, σήμερα αποκλειστική και κομψή συνοικία εύπορων οικογενειών αλλά κάποτε, επί ρωμαϊκής εποχής, καταφύγιο ξένων κοινοτήτων και έδρα λατρείας θρησκειών ανατολικής προέλευσης. Εδώ, βρίσκεται και η εκκλησία της Αγίας Πρίσκας (Santa Prisca) η οποία είναι ίσως ο παλαιότερος ναός της Ρώμης (4ος αι). Δυστυχώς η παλαιότητά της δεν φαίνεται στα μάτια του επισκέπτη γιατί η εκκλησία έχει υποστεί επεμβάσεις ανά τους αιώνες με σπουδαιότερη την μπαρόκ διαμόρφωση κτου 17ου αιώνα. Μπορούμε βέβαια να μαντέψουμε κάτι, αν παρατηρήσουμε τους αρχαίους κίονες που οριοθετούν τα κλίτη, οι οποίοι βρίσκονται ενσωματωμένοι στους «μοντέρνους» κίονες του 18ου αιώνα.

Η Santa Prisca με την πρόσοψη του 17ου αιώνα.

Ο ναός

Η ιστορία της Αγίας Πρίσκας ξεκινά εκεί που άλλοτε στέκονταν μια ρωμαϊκή domus. Αργότερα, γύρω στο 57 μ.Χ., μεταβλήθηκε σε titulus, δηλαδή πρωτοχριστιανικό χώρο λατρείας και συγκέντρωσης πιστών, από το ζευγάρι που χαιρετάει ο Παύλος στην επιστολή του, δηλαδή την Πρίσκιλλα και τον Ακύλα, εμπόρους υφασμάτων. Οι πρώτες έγγραφες μαρτυρίες ανάγονται στα 499, καθιστώντας τον σαν δεύτερο σε παλαιότητα ναό της Ρώμης μετά την Αγία Πουδεντιανή.

Από τνον 9° αιώνα και μέχρι τις μέρες μας ο ναός θα διαχειριστεί από μια αλληλουχία μοναστικών ταγμάτων.

Η διακόσμηση της κόγχης είναι του φλωρεντινού Anastasio Fontebuoni (τέλη 16ου αι.)

Οι αρχαίοι κίονες ενσωματωμένοι στους πιο πρόσφατους του κλίτους.

Το Μιθραίο

Το Μιθραίο της Αγίας Πρίσκας ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα, το 1934, κατά την διάρκεια εργασιών. Είναι του δεύτερου αιώνα και φαίνεται πως οι δύο τόποι λατρείας  συλλειτουργούσαν, τουλάχιστον μέχρι την επικράτηση και την επισιμοποίηση του Χριστιανισμού.

Θα πρέπει να βγούμε από την εκκλησία και να εισέλθουμε από πλαϊνή και ανεξάρτητη είσοδο, αρχίζοντας την κάθοδο προς το Μιθραίο.

H εξωτερική είσοδος από την επιφάνεια του σημερινού επιπέδου.

Άλλα σκαλοπάτια θα μας οδηγήσουν ακόμα πιο βαθιά. Πριν φτάσουμε στην κεντρική αίθουσα και στο βωμό του μιθραίου, θα περάσουμε από τον προθάλαμο όπου σε μια γωνία βαμμένη με κόκκινο χρώμα, υπό το βλέμμα ενός αγάλματος του Κρόνου από το οποίο έχουν μείνει μόνο απομεινάρια, υπήρχε το θυσιαστήριο όπου θανατώνονταν τα  τέσσερα ζώα των τελετουργιών: ένα μοσχάρι, ένα αρνί, ένας χοίρος και ένας κόκορας και συλλέγονταν το αίμα τους (fossa sanguinis).