Το Μιθραίο του Circo Massimo

Ένα από τα τέσσερα Μιθραία της Ρώμης είναι αυτό του Circo Massimo. Tα υπόλοιπα είναι το Μιθραίο στα υπόγεια της βασιλικής του Αγίου Κλήμη, το Μιθραίο της Santa Prisca και τέλος -μη επισκέψιμο- αυτό της βασιλικής του Αγίου Στεφάνου.

Το Μιθραίο ανακαλύφθηκε το 1931, στα πλαίσια εργασιών στο τότε θέατρο της Όπερας. Κατασκευάστηκε τον 3° αι. μ.Χ. δίπλα στον Μέγα Ιππόδρομο και κοντά στις θύρες εκκίνησης των αρμάτων (carceres). Η σημερινή είσοδος ήταν τότε η δευτερεύουσα, ενώ η κύρια ήταν προς το Circus Maximus.

Το σύμπλεγμα αποτελείται από διάφορες αίθουσες: Η πρώτη αίθουσα στα δεξιά θεωρείται σαν το apparitorum, ένα είδος διακονικού, ενώ η δεύτερη αίθουσα παρουσιάζει ένα τυπικό στοιχείο των Μιθραίων, δηλαδή το βάθρο κατασκευασμένο από λιθοδομή, όπου οι μυημένοι κάθονταν κατά τη διάρκεια των τελετών και τον εορτασμό του ιερής συνεστίασης. Τέλος, βρίσκεται η τελευταία και πιο σημαντική αίθουσα, το πραγματικό ιερό, το spelaeum, το σπήλαιο στο οποίο λάμβανε χώρα η συνάντηση με τον Θεό διαμέσου διάφορων βαθμών εξαγνισμού.

To δάπεδο ήταν διακοσμημένο με επαναχρησιμοποιημένο μάρμαρο, που έχει διασωθεί μερικώς.

Για τον Μιθραϊσμό υπάρχουν εκτεταμένες πληροφορίες στο διαδίκτυο, για αυτό τον λόγο δεν επιθυμούμε να κουράσουμε τον αναγνώστη με μακρόσυρτες αναφορές. Να αναφέρουμε μόνο πως δεν υπάρχουν πρωτογενείς πηγές παρά μόνο έργα χριστιανών συγγραφέων που έγραψαν κατά αυτής της θρησκείας. Όπως βέβαια και οι ερμηνείες των αρχαιολόγων.

Το εσωτερικό του Μιθραίου.

Ο Μιθραϊσμός έφτασε στην Ρώμη περίπου κατά τον πρώτο αιώνα μ.Χ., αναμορφωμένος για την ρωμαϊκή κοινωνία και εξαπλώθηκε αστραπιαία κατά τους δύο επόμενους αιώνες. Θεωρείται πως αρχικά διαδόθηκε μεταξύ των στρατιωτικών αλλά με την μύηση του αυτοκράτορα Κόμμοδου έγινε δημοφιλής. Οι μυημένοι ήταν μόνο άντρες, οι γυναίκες αποκλείονταν και αυτός ήταν ένας από τους παράγοντες της νίκης του Χριστιανισμού επί του Μιθραϊσμού. Οι δύο θρησκείες  ανταγωνίστηκαν μεταξύ τους, έχοντας διάφορα κοινά στοιχεία. Τελευταίος αυτοκράτορας που ασπάστηκε τον Μιθραϊσμό ήταν ο Ιουλιανός ο Αποστάτης.
O ανταγωνισμός κράτησε μέχρι το 375, όταν επιβλήθηκε η υποχρεωτική χριστιανική βάπτιση σε όλους τους οπαδούς του Μιθραϊσμού και το τελειωτικό χτύπημα ήλθε το 383, επί Θεοδοσίου, όταν η ρωμαϊκή Γερουσία ψήφισε συντριπτικά την κατάργηση του παγανισμού στη Δυτική αυτοκρατορία.

Το μεγάλο ατού του Χριστιανισμού ήταν η υπόσχεση μιας μετά θάνατον ζωής, σε μια στιγμή που η αυτοκρατορία ζούσε μια υπαρξιακή κρίση, με τους βάρβαρους να πιέζουν τα σύνορά της και με την ανέγερση των νέων Αυρηλιανών τειχών της Ρώμης, έργο προστασίας της πόλης, πράγμα ανήκουστο σε άλλες εποχές.

«Ταυροκτονία»

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Μιθραϊσμού είναι η ομοιομορφία των ιερών του και ειδικά η αναπαράσταση της ταυροκτονίας, ίδια σε όλη την ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Δεν ξεχωρίζουν δηλαδή ένα μιθραίο της Ανατολής με ένα της Βρετανίας. Τα Μιθραία δεν διέθεταν παράθυρα, καθώς είχαν σαν σκοπό να αναπαραστήσουν ένα σπήλαιο. Το φως του ήλιου δεν έμπαινε ποτέ και η είσοδος ακολουθούσε τεθλασμένη πορεία για να κρύβει το εσωτερικό από τις ματιές των περαστικών.

Η πρόσβαση στο Μιθραίο επιτρέπεται μόνο σε μικρές ομάδες επισκεπτών, ύστερα από αίτηση στην Αρχαιολογική Υπηρεσία.