H περιοχή “Tre Fontane” (Τρεις Πηγές) ταυτίστηκε κατά τον 2°-3° αιώνα με το σημείο που το 67 μ.χ. , επί αυτοκράτορα Νέρωνα, μαρτύρησε ο Απόστολος Παύλος δια αποκεφαλισμού. Η περιοχή αρχικά ονομάζονταν αλλιώς (Aquae Salviae), αλλά πήρε το «νέο» όνομα γιατί σύμφωνα με την παράδοση η κεφαλή του Παύλου αναπήδησε τρεις φορές όταν αποκόπηκε και κάθε φορά που άγγιζε το έδαφος ανάβλυζε και μια πηγή. Από την πρώτη πηγή ανάβλυσε ζεστό νερό, από την δεύτερη χλιαρό και από την τρίτη κρύο.
Μια άλλη παράδοση όμως, και αυτή παλιά, αναφέρει πως ο Παύλος θανατώθηκε σε άλλο σημείο, εκεί όπου θάφτηκε και που ανεγέρθηκε η βασιλική που φέρει το όνομά του. Επειδή όμως τα δύο σημεία απέχουν ελάχιστα μεταξύ τους, λιγότερο από δυόμιση χιλιόμετρα, ίσως και να στέκει μια τρίτη θεωρία, κατά την οποία ο Παύλος θανατώθηκε στις Τρεις Πηγές και μετά το σώμα του μεταφέρθηκε στην πλησιέστερη νεκρόπολη για να ενταφιαστεί.
Η είσοδος του συγκροτήματος. Είναι εύκολα αντιληπτό πως κάποτε το μοναστήρι ήταν οχυρωμένο. Η πύλη ονομάζεται «Αψίδα του Καρλομάγνου». Είναι έργο του 7ου αιώνα και περιείχε τοιχογραφίες ίδιας εποχής σχετικές με τις δωρεές του Καρλομάγνου που σήμερα έχουν χαθεί σχεδόν ολοκληρωτικά.
Το μοναστήρι
Στο σημείο του μαρτυρίου σύντομα ανεγέρθηκαν προσευχητήρια και ήδη από τον 7° αιώνα υπάρχουν μαρτυρίες για την ύπαρξη μοναστηριού, με μοναχούς ελληνο-αρμενικής προέλευσης, καθώς και μιας εκκλησίας αφιερωμένης στην Παναγία.
Κατά τον 8° αιώνα το μοναστήρι και ο ναός θα καταστραφούν από πυρκαγιά αλλά ο πάπας της εποχής, καθώς και οι επόμενοι, θα φροντίσουν να ανοικοδομήσουν το μοναστήρι και να το πλουτίσουν με δωρεές. Το μοναστήρι θα γνωρίσει το «χρυσό αιώνα» του επί Καρλομάγνου, όταν ο τελευταίος – στα πλαίσια των φεουδαρχικών αντιλήψεων της εποχής – θα δωρίσει μεγάλες εκτάσεις γης στην Τοσκάνη, ως και ένα ολόκληρο νησί.
Στη συνέχεια το μοναστήρι πέρασε στο Τάγμα των Βενεδικτίνων και τελικά, το 1140, στους Κιστερκιανούς, οι οποίοι το επανοικοδόμησαν σύμφωνα με τους αυστηρούς κανόνες του τάγματός τους. Το 1600, με την ευκαιρία του ιωβηλαίου έτους, ανοικοδομήθηκαν οι άλλες δύο εκκλησίες αλλά στη συνέχεια ολόκληρο το συγκρότημα εγκαταλείφθηκε λόγω της ελονοσίας που μάστιζε την περιοχή. Θα φτάσουμε στα 1867-1868 όταν ο Πίος Θ’ χορήγησε το συγκρότημα στους Τραπίστες Πατέρες, οι οποίοι αποκατέστησαν τα κτίρια και εξυγίαναν την περιοχή μέσω φύτευσης δέντρων ευκαλύπτου, καθώς εκείνη την εποχή ήταν κοινή γνώμη πως αποτελούσαν εμπόδιο για την εξάπλωση της νόσου. Ακόμα και σήμερα οι Τραπίστες του μοναστηριού παράγουν ένα ποτό από ευκάλυπτο, όπως και μια υπέροχη μπύρα.
Το εσωτερικό του μοναστηριού δεν είναι σήμερα επισκέψιμο γιατί οι μοναχοί τηρούν καθεστώς απόλυτης απομόνωσης.
Η Μονή των Τριών Πηγών είναι το μοναδικό θρησκευτικό συγκρότημα των Τραπιστών στη Ρώμη που φέρει τον τίτλο του «αβαείου».
Το εσωτερικό του συγκροτήματος
Διασχίζοντας την πύλη και προχωρώντας στο εσωτερικό του συγκροτήματος, θα συναντήσουμε ένα άπλωμα με δύο εκκλησίες. Στα αριστερά, ο ναός των Αγίων Βικεντίου και Αναστασίου, στα δεξιά ο ναός της Παναγίας της Ουράνιας Κλίμακας.
Ναός Αγίων Βικεντίου και Αναστασίου
Ο ναός των Αγίων Βικεντίου και Αναστασίου οικοδομήθηκε από τον πάπα Ονώριο Α΄ το 625 αλλά στη συνέχεια ανοικοδομήθηκε από τους Κιστερκιανούς μοναχούς μεταξύ 1140 και 1221. Αρχικά διαχειρίζονταν από Έλληνες μοναχούς, οι οποίοι μετέφεραν εκεί το λείψανο του Αγίου Αναστασίου του Πέρσου. Το 1370 μεταφέρθηκε εδώ και το λείψανο του Αγίου Βικεντίου και ο ναός θα αφιερωθεί πλέον και στους δύο αγίους.
Το εσωτερικό έχει σχήμα λατινικού σταυρού με τρία κλίτη και φανερώνει την μεγάλη λιτότητα και απλότητα που τον χαρακτηρίζει, σύμφωνα με τους αυστηρούς κανόνες των Κιστερκιανών, οι οποίοι δεν προέβλεπαν πολυτελή κτίρια, ούτε πλούσιες γλυπτικές και εικονογραφικές διακοσμήσεις. Εντούτοις, η ομορφιά της εκκλησίας δεν υπέφερε, αντίθετα αποτελεί ένα από τα πιο ενδεικτικά και ενδιαφέροντα δείγματα εκκλησιαστικής μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής.
Santa Maria Scala Coeli και στο βάθος το δρομάκι που οδηγεί στον ναό του Μαρτυρίου του Απ. Παύλου
Ναός της Παναγίας της Ουράνιας Κλίμακας. Η εκκλησία χρονολογείται στον 12° αιώνα και χτίστηκε στο χώρο όπου σύμφωνα με την παράδοση μαρτύρησε ο Άγιος Ζήνονας μαζί με τους λεγεωνάριους του, κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού. Αργότερα ο ναός αφιερώθηκε στην Παναγία και είναι ο δεύτερος πιο παλιός ναός της Παναγίας στην Ρώμη, μετά την Santa Maria Maggiore.
Το όνομα Scala Coeli (Ουρανία Κλίμακα), όπως γράφει πάνω από την πόρτα, δόθηκε μετά από ένα όραμα που είδε το 1138 ο ιδρυτής των Κιστερκιανών Bernard de Fontaine. Σύμφωνα με το όραμα, η Παναγία υποδέχονταν τις ψυχές των νεκρών που ανέρχονταν στον ουρανό διαμέσου μιας κλίμακας. Ο ναός κατέρρευσε στα τέλη του 15ου αιώνα, και η ανοικοδόμηση του εκ του μηδενός ανατέθηκε από τον καρδινάλιο Αλεσάντρο Φαρνέζε στον γνωστό Giacomo Della Porta, ο οποίος ανήγειρε μεταξύ 1582 και 1584 ένα πραγματικά κομψό οκταγωνικό εκκλησάκι.
Ναός του Μαρτυρίου του Απ. Παύλου
Αφήνοντας πίσω μας του δύο ναούς και το κατάστημα που πουλάει προϊόντα που φτιάχνουν οι μοναχοί, θα κατευθυνθούμε προς τον τελευταίο και σημαντικότερο ναό. Εκεί θα μας οδηγήσει ένα δρομάκι με δέντρα, με το όνομα «οδός του Μαρτυρίου». Ταμπέλες προειδοποιούν για την διατήρηση της ησυχίας και της σιγής.
Η «Οδός του Μαρτυρίου»
Εδώ, παρατηρώντας την συμπεριφορά των πιστών, νιώθει κανείς την θρησκευτικότητα του χώρου, την ατμόσφαιρα κατάνυξης και δέους που επικρατεί. Η πλειοψηφία αποτελείται από γκρουπ θρησκευτικού τουρισμού αλλά δεν είναι σπάνια η εικόνα μοναχικών ατόμων που προσεύχονται γονατιστά. Αυτή η ατμόσφαιρα μάλιστα προκάλεσε και κάποιους ενδοιασμούς στον γράφοντα, καθώς ο χαρακτήρας της επίσκεψης είχε σχέση με την καταγραφή και όχι με θρησκευτικούς λόγους. Να σημειώσουμε πως για πολλούς πιστούς ο χώρος θεωρείται ο δεύτερος πιο ιερός τόπος της χριστιανοσύνης μετά τα Ιεροσόλυμα, τόπος των Παθών του Χριστού.
Ναός του Μαρτυρίου του Απ. Παύλου, εσωτερικό.
Ο ναός που βλέπουμε σήμερα κατασκευάστηκε από τον Giacomo Della Porta το 1599 με χρηματοδότηση του καρδινάλιου Pietro Aldobrandini.
Η είσοδος βρίσκεται στο πλευρό. Ένας μικρός προθάλαμος οδηγεί σε ένα εγκάρσιο κλίτος, κατά μήκος του οποίου βρίσκονται οι τρεις πηγές, σε τρία διαφορετικά επίπεδα που αποδεικνύουν την κλίση που είχε κάποτε ο τόπος. Γύρω από κάθε πηγή χτίστηκε ένα περίπτερο σε σχήμα κόγχης με κολόνες από μαύρο μάρμαρο Χίου.
Για αιώνες το νερό που έτρεχε από τις πηγές διανέμονταν στους πιστούς επειδή θεωρούνταν θαυματουργό για διάφορες ασθένειες. Το 1950, εξαιτίας της μόλυνσης των υπόγειων υδάτων λόγω των έργων κατασκευής νέων συνοικιών, οι εκκλησιαστικές αρχές αναγκάστηκαν να κλείσουν τις πηγές.
Στην δεξιά πλευρά διακρίνονται τα 3 περίπτερα με τις πηγές. Στα δεξιά η στήλη του μαρτυρίου.
Στην δεξιά γωνία, δίπλα στον πρώτο ιερό, προστατευμένη πίσω από ένα κιγκλίδωμα, βρίσκεται η στήλη που σύμφωνα με την παράδοση δέθηκε ο Απόστολος Παύλος για να υποστεί το μαρτύριο.
Αξίζει μια αναφορά στο όμορφο ρωμαϊκό πολύχρωμο μωσαϊκό που βρίσκεται τοποθετημένο στο δάπεδο του κυρίως ναού και που χρονολογείται στο δεύτερο μ.Χ. αιώνα. Αναπαριστά τις προσωποποιήσεις των τεσσάρων Εποχών και προέρχεται από την αρχαία Όστια. Δωρήθηκε στην εκκλησία από τον Πίο Θ’.
Στο αριστερό αλτάριο υπήρχε «η Σταύρωση του Αγ. Πέτρου» του Guido Reni. Κλάπηκε από τους Δημοκρατικούς Γάλλους το 1797. Όταν επιστράφηκε από την Γαλλία μεταφέρθηκε στην Πινακοθήκη του Βατικανού. Ο πίνακας που υπάρχει σήμερα είναι αντίγραφο.
Φεύγοντας θα κάνουμε μια στάση στο κατάστημα που πουλάει προϊόντα φτιαγμένα από τους μοναχούς: Ηδύποτα, τύπου amaro, μέλι, μαρμελάδες, σοκολάτες και φυσικά μπύρα. Από το Μάιο του 2015 η Μονή των Τριών Πηγών είναι μια από τις 11 μοναστικές ζυθοποιίες στον κόσμο που παράγουν αυθεντική Trappist beer (δηλαδή με ετικέτα με το λογότυπο Authentic Trappist Product.)
Το συγκρότημα των Τριών Πηγών βρίσκεται εδώ. Είναι κάπως δύσκολο να φτάσει κανείς γιατί βρίσκεται μακρυά από το κέντρο της πόλης (περίπου 2 χλμ από την τελευταία στάση του μετρό).
Leave A Comment