Τριγυρίζοντας στο κέντρο της Ρώμης, θέλοντας και μη, η αρχιτεκτονική μπαρόκ θα βρίσκεται πάντα μπροστά μας, είτε με την μορφή μιας εκκλησίας, είτε σαν κρήνη, είτε σαν άγαλμα. Είναι απλό και πασιφανές, ο επισκέπτης δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτό το στοιχείο, ειδικά στην πόλη που γεννήθηκε το μπαρόκ.

Όπως είχουμε ξαναπεί, το μπαρόκ γεννήθηκε στην Ρώμη κατά τα πλαίσια της Αντιμεταρρύθμισης, αλλά …πού ακριβώς να γεννήθηκε; Σε ποιό σημείο της πόλης οι καλλιτέχνες άρχισαν να πειραματίζονται με το φως και τις σκιές, με την προοπτική και την διακόσμηση; Η απάντηση είναι απλή, φυσικά στον ναό της Αγίας Σουζάνας (Santa Susanna), στην πλατεία Σαν Μπερνάρντο. Εδώ, δύο βήματα από άλλες πασίγνωστες εκκλησίες όπου εργάστηκαν ο Μπερνίνι και ο Μπορομίνι αναδεικνύοντας το μπαρόκ στην τέχνη που γνωρίζουμε σήμερα, μπήκαν οι πρώτες βάσεις αυτής της τεχνικής.

H πρόσοψη της Santa Susanna

Όπως και πολλές άλλες εκκλησίες της Ρώμης, η Σάντα Σουζάνα είναι πολύ πιο παλιά απ’ο,τι φαίνεται. Χτισμένη πάνω σε μια ρωμαϊκή οικία του 3ου αιώνα, ξαναοικοδομήθηκε το 800 μ.Χ. και πήρε την σημερινή και τελική της μορφή γύρω στο 1600. Είναι αφιερωμένη σε μια ρωμαία χριστιανή μάρτυρα και στο εσωτερικό της φιλοξενεί την έδρα του γυναικείου τάγματος των κιστερκιανών μοναχών.

Στην Σάντα Σουζάνα δεν θα δούμε βέβαια την έκρηξη του μπαρόκ που θα συναντήσουμε σε όλα μέρη, όπως στην διπλανή Santa Maria della Vittoria, όταν ήδη αυτό το στυλ είχε ήδη καθιερωθεί, ούτε θα συναντήσουμε σχεδιαστικές εφευρέσεις ανάλογες του Μπορομίνι, όπως επίσης στον διπλανό San Carlino. Εδώ θα παρατηρήσουμε τα πρώτα δειλά και αρχικά βήματα και πειραματισμούς στην αρχιτεκτονική και στην ζωγραφική.

Ξεκινώντας από το εξωτερικό του ναού, η πρόσοψη της Σάντα Σουζάνα, η οποία έχει καθιερωθεί σαν το πρώτο πλήρως πραγματοποιημένο παράδειγμα της αρχιτεκτονικής μπαρόκ, αποτελεί μια στιγμή εξαιρετικής ποιότητας κατά την μετάβαση από την ύστερο Ρωμαϊκό μανιερισμό προς τις αρχές του δέκατου έβδομου αιώνα και το μπαρόκ. Κατασκευάστηκε από τον Κάρλο Μαντέρνο το 1603 και παρουσιάζει τεχνοτροπικές καινοτομίες που προλαβαίνουν τα δομικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής του Μπορομίνι. Στο κεντρικό τμήμα της πρόσοψης παρατηρούμε μια σταδιακή προβολή προς τα έξω, εμπλουτισμένη με εναλλασσόμενα κυρτά και κοίλα τμήματα που ενισχύουν τον κεντρικό άξονα του ναού.

Το εσωτερικό του ναού παρουσιάζει εργασίες των πιο διάσημων μανιεριστών ζωγράφων που εργάστηκαν στη Ρώμη κατά το τέλος του 16ου αιώνα. Ειδικά αυτοί οι αντιπρόσωποι του ύστερου μανιερισμού θέλησαν να ξεπεράσουν τα αναγεννησιακό ύφος και άνοιξαν το δρόμο για το μπαρόκ. Ήταν στην πραγματικότητα οι μεγάλοι καινοτόμοι της εποχής.

Η οροφή είναι πλούσια φιλοτεχνημένη με φατνώματα και φέρει μια εικόνα της Παναγίας στο κέντρο.
Η κύρια εργασία αποτελείται από μια σειρά τεσσάρων τοιχογραφιών που καλύπτουν τους τοίχους του κλίτους και που φιλοτεχνήθηκαν από τον Μπαλντασάρε Κρότσε. Οι τοιχογραφίες απομιμούνται τάπητες που αφηγούνται την ζωή της Αγίας. Κάθε τοιχογραφία χωρίζεται από την άλλη με ζωγραφιστές κολόνες, έργο του Ματέο Τζακολίνι, ο οποίος ασχολήθηκε με την μελέτη της προοπτικής. Το όλο σύνολο δεν φαντάζει επίπεδο αλλά ανάγλυφο, παίζοντας με την προοπτική και τις σκιές. Νάτο το μπαρόκ!

Αυτοί οι τάπητες και ειδικά οι κολόνες, μαζί με την πρόσοψη, είναι ακριβώς το κλειδί της αλλαγής της προοπτικής, συμβολικής και πραγματικής, που ετοιμάζονταν να υποδεχτεί η Ρώμη και που θα την έκαναν ξακουστή στον κόσμο. Όλα θα ξεκινούσαν από εδώ.

ΧΑΡΤΗΣ