Μια νησίδα πράσινου και ησυχίας στο κέντρο της Ρώμης είναι ο Καίλιος Λόφος (colle Celio). Ίσως ο όρος «νησίδα» να μην είναι επιτυχής, καθώς η έκταση του είναι αρκετά σεβαστή και σίγουρα μια επίσκεψη κρατάει τουλάχιστον μια-δυό ώρες. Ό Καίλιος Λόφος είναι ένας από τους επτά ιστορικούς λόφους πάνω στους οποίους οικοδομήθηκε η αρχαία Ρώμη και παρουσιάζει διάφορα ενδιαφέροντα στοιχεία.

Έδρα κατοικιών και στρατιωτικών στρατοπέδων κατά την αρχαιότητα, θα ερειπωθεί όπως οι υπόλοιποι λόφοι της Ρώμης κατά την συρρίκνωση της πόλης και θα ξαναζωντανέψει κατά τον Μεσαίωνα και μετά, όταν εκεί θα οικοδομηθούν εκκλησίες, μοναστήρια και πανδοχεία για τους προσκυνητές.

Θα αφιερώσουμε τον περίπατό μας στο «πράσινο» μέρος του λόφου, αποκλείοντας το τμήμα με τις κατοικίες και τα νοσοκομεία.

1. San Gregorio al Celio, 2. Ρωμαϊκές Κατοικίες, 3. Βασιλική Santi Giovanni e Paolo, 4. Villa Celimontana, 5.Οβελίσκος της villa Celimontana, 6. San Tommaso in Formis, 7. Arco di Dolabella, 8. Navicella. 9. Santa Maria in Domnica, 10. Santo Stefano Rotondo

San Gregorio al Celio

Στους πρόποδες του λόφου θα συναντήσουμε την εκκλησία του San Gregorio al Celio, οικοδομημένη πάνω σε ρωμαϊκές κατοικίες. Παρουσιάζει μια πρόσοψη που μοιάζει πολύ με αυτή του Σαν Λουίτζι ντέι Φραντσέζι. Μια σκάλα οδηγεί στον ναό και από εκεί μπορεί κανείς να απολαύσει μια υπέροχη θέα προς το απέναντι Παλατινό λόφο. Στο εσωτερικό υπάρχει μια διακοσμημένη εσωτερική αυλή με στοά ενώ δίπλα στην εκκλησία διακρίνονται τρία μικρότερα ορατόρια και ένα μοναστήρι με κήπο.
Η εκκλησία θεωρείται αρκετά σημαντική για τους καθολικούς, καθώς διάφορα συμβάντα της εκκλησιαστικής τους ιστορίας συνέβησαν εδώ. Είναι επίσης σημαντική και για την αγγλικανική Εκκλησία, καθώς έχει ιστορικούς δεσμούς με το Καντέρμπουρι. Στο εσωτερικό είναι διακοσμημένη με σημαντικές νωπογραφίες.

Συνεχίζοντας την ανάβαση προς τον λόφο, θα ακολουθήσουμε την Clivus Scauri, την αρχαία ρωμαϊκή οδό που διατήρησε το όνομά της μέχρι σήμερα. Πρόκειται για έναν στενό δρόμο που σε ορισμένα σημεία του έχει κρατήσει τα αρχαία του χαρακτηριστικά και που διακοσμείται με μεσαιωνικά εγκάρσια τόξα. Στην αριστερή πλευρά βρίσκονται τα ερείπια ενός συγκροτήματος ρωμαϊκών κατοικιών, δίπλα ακριβώς και κάτω από την Βασιλική των Αγίων Ιωάννη και Παύλου (Basilica dei Santi Giovanni e Paolo), που θα συναντήσουμε αμέσως μετά. Συνολικά έχουν ανακαλυφθεί περισσότερα από 20 δωμάτια, από τα οποία 13 περιέχουν τοιχογραφίες. Η είσοδος είναι με εισητήριο.

Clivus Scauri

Βασιλική των Αγίων Ιωάννη και Παύλου

Η Βασιλική των Αγίων Ιωάννη και Παύλου είναι μια μικρότερη Βασιλική. Μικρότερες Βασιλικές ονομάζονται οι ναοί στους οποίους έχει αναγνωριστεί ένας στενός δεσμός με τον Πάπα και θεωρείται σημαντική η παρουσία τους στην περιοχή που βρίσκονται. Ο τιμητικός αυτός τίτλος έχει δωθεί σε περίπου 1600 εκκλησίες ανά τον κόσμο. (Ακόμη πιο σημαντικές είναι οι Μεγάλες Βασιλικές, οι οποίες είναι μόνον 9, εκ των οποίων 5 βρίσκονται στην Ρώμη).

Η Βασιλική βρίσκεται πάνω στο Domus των δύο αξιωματικών του Κωνσταντίνου (Ιωάννη και Παύλου), που μαρτύρησαν το 362 και χτίστηκε το 398. Υπέστη την λεηλασία του Αλάριχου (410) και των Νορμανδών (1084) και ξαναοικοδομήθηκε. Κατά τον δωδέκατο αιώνα προστέθηκε η στοά και το καμπαναριό. Τροποποιήθηκε γύρω στο 700, χάνοντας το στυλ της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, ενώ το το 1950 αποκαταστάθηκε η παλαιοχριστιανική πρόσοψη με τις μαρμάρινες κολόνες του τρίτου αιώνα. Στο εσωτερικό είναι πλούσια διακοσμημένη και γεμάτη πολυέλαιους. Η εκκλησία είναι αρκετά δημοφιλής για τις τελετές γάμων.

Ήδη στα δεξιά μας αρχίζει να απλώνεται το μεγάλο πάρκο της Βίλα Τσελιμοντάνα (Villa Celimontana). Το πάρκο έχει διάφορες εισόδους, είναι καταπράσινο και γεμάτο ζωή, ειδικά τα κυριακάτικα πρωινά. Τζόκινγκ, γιόγκα, διάβασμα, οι τρόποι που μπορεί να περάσει κανείς κάποιες ευχάριστες στιγμές είναι πολλοί και διάφοροι.
Αν παραμείνουμε στον αρχικό δρόμο και τον ακολουθήσουμε ως το τέλος του, θα βρεθούμε εκεί που κάποτε υπήρχε η πύλη, στο ύψος των Σέρβιων τειχών. Εδώ το τείχος σχηματίζει ένα τόξο για να δεχτεί την πύλη, γραφικότατο, το arco di Dolabella e Silano. Ανάγεται στον 4° αι. π.Χ.

San Tommaso in Formis

Arco di Dolabella e Silano

Λίγα μέτρα πριν την πύλη, ένα άνοιγμα προς στα δεξιά θα μας οδηγήσει σε μια μικρή εκκλησούλα, τον San Tommaso in Formis, αφιερωμένο στον Απόστολο Θωμά. Δεν παρουσιάζει κάτι το ιδιαίτερο, απλώς η εξωτερική του εμφάνιση και ειδικά η στέγη του, μας κάνουν να νομίζουμε πως είμαστε μπροστά σε ένα παρεκκλήσι της εξοχής, παρόλο που βρισκόμαστε στο κέντρο της πόλης. Eδώ κατοικούσε, όταν έρχονταν στην Ρώμη, ο Φραγκίσκος της Ασίζης. Από εδώ μπορούμε να κατευθυνθούμε στην καρδιά της Βίλα Τσελιμοντάνα.

Η κύρια είσοδος της Βίλα Τσελιμοντάνα

Η Villa Celimontana είναι ένα δημοτικό πάρκο αναγεννησιακού ρυθμού, η δημιουργία του οποίου χρονολογείται από τον δέκατο έκτο αιώνα. Βρίσκεται στη δυτική κορυφή του Καίλιου λόφου και, περπατώντας στο εσωτερικό του, μπορεί να συναντήσει κανείς στοιχεία και μαρτυρίες περασμένων εποχών που σήμερα το στολίζουν και που ξεκινούν από τα χρόνια του Τραϊανού και του Φλάβιου. Ένα από τα πιο σημαντικά και σίγουρα το πιο εντυπωσιακό μνημείο, είναι ο αιγυπτιακός οβελίσκος του Ραμσή Β’, που προέρχεται από την λεηλασία του Ναού του Ήλιου στην Ηλιούπολη. Στο κέντρο του πάρκου δεσπόζει η άλλοτε βίλα της οικογένειας Ματέι, πρώην ιδιοκτήτριας του πάρκου, που σήμερα στεγάζει την Ιταλική Γεωγραφική Εταιρεία.
Το πάρκο ανήκει από το 1926 στον Δήμο της Ρώμης. Από την κορυφή του προσφέρει μια υπέροχη θέα προς το Κολοσσέο και τα λουτρά του Καρακάλλα. Τέλος, το καλοκαίρι λαμβάνει μέρος εδώ ένα φεστιβάλ τζαζ.

fontana della Navicella

Έχουμε διασχίσει πλέον την μια πλευρά του λόφου και έχουμε βγει στον κεντρικό δρόμο, την via della Navicella, που οδηγεί στο Κολοσσαίο. Εδώ θα κάνουμε άλλες δύο στάσεις: Η πρώτη θα γίνει μπροστά από την fontana della navicella, την «κρήνη της βάρκας», θα λέγαμε. Πρόκειται για ένα ρωμαϊκό μαρμάρινο γλυπτό σε σχήμα πλοιαρίου, κατασκευασμένο από τους ναύτες που χειρίζονταν τις τεράστιες τέντες του Κολοσσαίου, για να προστατεύουν τους θεατές από τον ήλιο. Ήταν αφιερωμένο στην Ίσιδα. Για πολλούς αιώνες είχε χαθεί και θα βρεθεί μόνον κατά τον 17° αιώνα. Επειδή όμως κανένας κλάδος των τότε υδραγωγείων δεν έφτανε μέχρι την κορυφή του λόφου, η κρήνη θα μείνει στεγνή μέχρι το 1931.

Santa Maria in Domnica

Η κρήνη στέκεται μπροστά από την Santa Maria in Domnica. Βρίσκεται χτισμένη πάνω στο στρατόπεδο μιας κοόρτης ρωμαίων αστυνομικών (vigiles). Παρουσιάζει μια αναγεννησιακή πρόσοψη, ενώ το εσωτερικό είναι χωρισμένο σε τρίτη κλίτη, από 18 κίονες κορινθιακού ρυθμού, ο καθένας διαφορετικός από τον άλλο. Η υπέροχη αψίδα (κόγχη) πάνω από το ιερό, πλούσια σε ψηφιδωτά, θεωρείται κλασσικό δείγμα Καρολίγγειας Αναγέννησης. Αξιοπερίεργη και η καμπάνα του κωδωνοστασίου, με έτος κατασκευής 1280.

Santo Stefano Rotondo

Τελευταίο σταθμός μας είναι ο διπλανός ναός Santo Stefano Rotondo.
Πρόκειται για μία από τις αρχαιότερες χριστιανικές εκκλησίες,χτισμένη την εποχή του Πάπα Σιμπλίκιου μεταξύ 468 και 483. Ο ναός οικοδομήθηκε πάνω σε ένα τμήμα ενός ρωμαϊκού στρατοπέδου. Ρωμαϊκής παλαιοχριστιανικής αρχιτεκτονικής, ο ναός παρουσιάζει μια αρκετά σπάνια μορφή για τις μέρες μας, με το ιερό στο κέντρο. Η δομή του κτιρίου έχει ομοιότητες με το σχέδιο του κυκλικού ναού της Ανάστασης του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ.
Αρχικά χωριζόταν σε τρία ομόκεντρα κλίτη. Κατά μήκος του εσωτερικού τείχους της περιμέτρου του ναού υπάρχουν πολυάριθμες (34) τοιχογραφίες (Μαρτυρολόγιο), ζωγραφισμένες από τον Πομαράντσιο. Κάτω από τον ναό ανακαλύφθηκε και ένα αρχαίο μιτραίο.

Αναγκαστικά η περιγραφή έγινε…τροχάδην και στοιχειωδώς, λόγω του όγκου πληροφοριών και της πληθώρας των επισκέψιμων χώρων. Ωστόσο αρκεί για να πάρει κάποιος μια ιδέα της φύσης του Καίλιου Λόφου και των ενδιαφέροντων θεμάτων που κρύβει και φιλοξενεί.

ΧΑΡΤΗΣ

H ευκολότερη πρόσβαση στον λόφο είναι με το μετρό, στάσεις Colosseo ή Circo Massimo.