Η έκσταση της Αγίας Θηρεσίας

«Μια μέρα εμφανίστηκε μπροστά μου ένας άγγελος απαράμιλλα όμορφος. Είδα να κρατάει στο χέρι του ένα μακρύ βέλος που στη άκρη του έμοιαζε να έχει μια πυρωμένη αιχμή. Ένοιωσα να με τρυπάει επανειλημμένα στην καρδιά και να εισχωρεί βαθειά μέσα μου. Ο πόνος ήταν τόσο αληθινός που με έκανε και βόγκηξα δυνατά πολλές φορές, αλλά και τόσο γλυκός που δεν επιθυμούσα να απελευθερωθώ από αυτόν. Καμία επίγεια χαρά δεν μπορεί να δώσει μια τέτοια ικανοποίηση. Όταν ο άγγελος τράβηξε τη λόγχη του από μέσα μου, έμεινα με μια μεγάλη αγάπη προς τον Θεό.»

Με αυτά τα λόγια η Αγία Θηρεσία της Αβίλα (santa Teresa d’Avila) περιγράφει στην αυτοβιογραφία της (Libro de su vida, capitulo XXIX, vers. 13) την συνάντηση με τον άγγελο.

Θρησκευτική έκσταση, μυστικιστικός οργασμός, αυτοερωτισμός και φαντασίωση; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Το σημαντικό στην ιστορία μας είναι πως η αφήγηση της Θηρεσίας αποτέλεσε έναυσμα για ένα από τα πιο μεγάλα αριστοτεχνήματα του Μπερνίνι.

Το εσωτερικό

Η ναός της Santa Maria della Vittoria (Σάντα Μαρία ντέλα Βιτόρια | Παναγία της Νίκης) είναι μια μονόκλιτη εκκλησία μπαρόκ κοντά στο κέντρο της Ρώμης. Η κατασκευή της έγινε με έξοδα του Τάγματος των Ανυπόδητων Καρμελιτών και ολοκληρώθηκε το 1620, σε σχέδιο του αρχιτέκτονα Κάρλο Μαντέρνο. Το όνομα «Παναγία της Νίκης» προέρχεται από την νίκη των καθολικών κατά των προτεσταντών στην μάχη του Λευκού Όρους, κοντά στην Πράγα, το 1620. Τότε, στην Αγία Τράπεζα της εκκλησίας τοποθετήθηκε και μια εικόνα της Παναγίας από την Βοημία.

Η εκκλησία είναι πλούσια διακοσμημένη με μάρμαρο, επιχρυσωμένο γυψομάρμαρο και πίνακες. Διαθέτει επίσης και ένα αξιόλογο εκκλησιαστικό όργανο. Αυτό που την κάνει να ξεχωρίζει όμως, είναι αναμφισβήτητα το παρεκκλήσι Cornaro. Στο εσωτερικό του δεσπόζει ένα από τα κυριότερα μαρμάρινα γλυπτά του Τζαν Λορέντσο Μπερνίνι, ή «έκσταση της Αγίας Θηρεσίας της Αβίλα» (estasi di santa Teresa d’Avilla). Η κατασκευή διήρκεσε 8 χρόνια (1644-1652).

Έκσταση Αγίας Θηρεσίας

Η Αγία Θηρεσία και το δεξί «θεωρείο» με τα μέλη της οικογένειας Κορνάρο.

Η Αγία είναι ξαπλωμένη σε ένα σύννεφο με το στόμα μισάνοιχτο, το κεφάλι γερμένο πίσω και τα μάτια κλειστά, ενώ το σώμα της καλύπτει πτυχωτό ύφασμα. Από ψηλά την κοιτά ένας χαμογελαστός άγγελος που της παραμερίζει τα ρούχα και είναι έτοιμος να την τρυπήσει με ένα βέλος.

Οι πλούσιες πτυχώσεις των ρούχων και η στάση των σωμάτων εγκαταλείπουν τους κλασικούς περιορισμούς και συνθέτουν μια παθιασμένη, κατά άλλους υπερβολικά φιλήδονη εικόνα. Πάνω από τις μαρμάρινες μορφές έχουν κατασκευαστεί ακτίνες που αναπαριστούν το θείο φως από μπρούντζο.

Το ίδιο το παρεκκλήσι έχει κτιστεί έτσι ώστε να θυμίζει σκηνή θεάτρου. Διαθέτει μάλιστα και μικρά θεωρεία από όπου ο ευεργέτης της εκκλησίας Καρδινάλιος Φεντερίκο Κορνάρο και οι πρόγονοί του, με τη μορφή γλυπτών, μοιάζουν σαν να παρακολουθούν τη σκηνή που εξελίσσεται μπροστά τους.

Το μαρμάρινο σύμπλεγμα φωτίζεται από φυσικό φως που μπαίνει στην εκκλησία από μια εσοχή, αθέατη από το εξωτερικό του ναού, δημιουργώντας μια εξωπραγματική εικόνα.

Το όργανο και λεπτομέρεια από την διακόσμηση.

H «Αγία Τριάδα» του Guercino και δίπλα ο τάφος του καρδινάλιου Gessi, ένας από τους δικαστές που καταδίκασαν τον Γαλιλαίο.

Ο όρος «theatrum sacrum» που συχνά χρησιμοποιείται συμβολικά για να περιγράψει την τέχνη του μπαρόκ, στην συγκεκριμένη περίπτωση της Σάντα Μαρία ντέλα Βιτόρια και χάρη στην ιδιοφυΐα του Μπερνίνι, αποκτά κυριολεκτική έννοια.

Η εκκλησία έπαθε καταστροφές από πυρκαϊά το 1833. Στα υπόγειά της διατηρεί τούρκικα λάβαρα και σημαίες από την μάχη της Βιένης του 1683.

Η Santa Maria della Vittoria βρίσκεται εδώ.

* * *