Μια παράξενη επιγραφή

Στα Μουσεία του Καπιτωλίου, ανάμεσα στα χιλιάδες εκθέματα, βρίσκεται και μια παράξενη μαρμάρινη επιγραφή με λατινικούς χαρακτήρες και σκαλισμένο ένα ψάρι, συγκεκριμένα ένα οξύρρυγχο, μήκους 113 εκατοστών. Η λατινική επιγραφή λέει:

CAPITA PISCIUM HOC MARMOREO SCHEMATE
LONGITUDINE MAIORUM USQUE AD PRIMAS
PINNAS INCLUSIVE CONSERVATORIB. DANTO
FRAUDEM NE COMMITTITO
IGNORANTIA EXCUSARI NE CREDITO

Ας την μεταφράσουμε:

«Τα κεφάλια των ψαριών, με μήκος μεγαλύτερο της φιγούρας σε αυτό το μάρμαρο, θα πρέπει να παραδίδονται στους Συντηρητές (διαχειριστές του Δήμου στην παπική Ρώμη), μέχρι και τα πρώτα πτερύγια. Μη διαπράττετε απάτες. Η άγνοια δεν δικαιολογείται».

Ακολουθούν τα ονόματα αυτών που θέσπισαν το μέτρο και ανήγειραν την επιγραφή. Πάνω από την επιγραφή βρίσκονται τα οικόσημά τους. Στο ύψος των πρώτων πτερυγίων μάλιστα, μια ίσια γραμμή υποδεικνύει πού πρέπει να γίνει ακριβώς η τομή.

Βρισκόμαστε στο 1581, χρονιά που αναρτήθηκε η μαρμάρινη πλάκα. Ο Τίβερης είναι πλούσιος σε ψάρια, τα οποία αποτελούν σημαντικό μέρος της διατροφής των κατοίκων. Ένα από τα πιο νόστιμα ψάρια που ζούσαν τότε στον Τίβερη ήταν ο οξύρρυγχος (μουρούνα), ψάρι ακόμα και σήμερα γνωστό, καθώς από τα αυγά του παρασκευάζεται το μαύρο χαβιάρι. Ονομάζονταν «λύκοι του Τίβερη» και η νοστιμάδα τους ήταν ευρέως γνωστή, ήδη από την ρωμαϊκή εποχή.

Ψαρεύονταν ειδικά κατά τον Μάιο – Ιούνιο, από ειδικευμένους ψαράδες, και η αλιεία τους αποτελούσε σημαντική πηγή εισοδήματος για την τοπική αγορά. Λέγεται μάλιστα πως στα μέσα του 15ου αιώνα δωρήθηκαν επτά τέτοια ψάρια στον Πίο Β΄, ένα από τα οποία ζύγιζε περίπου 250 λίβρες, δηλαδή 110 κιλά. Σήμερα αυτο το ψάρι έχει εκλείψει. Η ψαραγορά της Ρώμης βρίσκονταν από τον Μεσαίωνα μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα στην Στοά της Οκταβίας, στο γκέτο δίπλα στον Τίβερη. Εκεί βρίσκονταν αναρτημένη η πλάκα.

Ένα από τα πιο διαδεδομένα και νόστιμα πιάτα της τοπικής κουζίνας ήταν η ψαρόσουπα, η οποία ήταν ακόμα πιο νόστιμη όταν χρησιμοποιούνταν το καλύτερο συστατικό, το κεφάλι του οξύρρυγχου.
Έτσι, το πρόσχημα της ανέγερσης της μαρμάρινης πλάκας ήταν τάχα η στατιστική μελέτη του μεγέθους των ψαριών στον Τίβερη, αλλά ο πραγματικός λόγος ήταν…η νόστιμη ψαρόσουπα, προνόμιο που οι Συντηρητές της πόλης διατηρούσαν με ζήλο, απαιτώντας με νόμο τα μεγαλύτερα κεφάλια για να παρασκευάσουν νοστιμότατες ψαρόσουπες.
Αυτό το δικαίωμα κράτησε από το 1363 έως το 1799 και αποτελεί ένα ακόμα από τα παράξενα της Ρώμης.
Η επιγραφή βρίσκεται αναρτημένη στα δεξιά, στην σκάλα που οδηγεί στην Πινακοθήκη των Μουσείων του Καπιτωλίου.

Μια παρόμοια επιγραφή, χωρίς την ανάγλυφη φιγούρα του ψαριού, βρίσκεται ακόμα στην περιοχή της Στοάς της Οκταβίας.