Η οικία του Αυγούστου

«Instrumenti eius et supellectilis parsimonia apparet etiam nunc residuis lectis atque mensis. Ne toro quidem cubuisse aiunt nisi humili et modice instrato.»
«Η επίπλωση και η διακόσμηση [της οικίας του Αυγούστου] ήταν πολύ απλές, όπως μπορείτε να δείτε από τα κρεβάτια και τα τραπέζια που έχουν απομείνει. Λέγεται πως κοιμόταν σε ένα κρεβάτι με λιτές κουβέρτες».
Σουητώνιος – Augustus, 73

Ο Αύγουστος (Gaius Iulius Caesar Octavianus Augustus, 23 Σεπτεμβρίου 63 π.Χ. – 19 Αυγούστου 14 μ.Χ.) ήταν ο ιδρυτής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και ο πρώτος της αυτοκράτορας, κυβερνώντας από το 27 π.Χ. έως το θάνατό του το 14 μ.Χ.

Ήδη από τα πρώτα του βήματα στην πολιτική επέλεξε να κατοικήσει στον Παλατινό Λόφο, αναζητώντας μια άμεση σχέση με τον ιδρυτή της πόλης, Ρωμύλο, ο οποίος είχε θηλαστεί στον ίδιο λόφο από μια λύκαινα, σε ένα σπήλαιο, μαζί με τον αδελφό του, Ρέμο. Έτσι, επιστρέφοντας στην Ρώμη από την Σικελία το 36 π.Χ., μετά την νίκη κατά του γιού του Πομπήιου, Σίξτου, θα κατασκευάσει μια οικία, η οποία αποτελούνταν από ένα σύνολο προϋπάρχοντων οικιών που ενώθηκαν μεταξύ τους, σχηματίζοντας ένα συγκρότημα.

H επιλογή του Αυγούστου να κατοικήσει στον Παλατινό λόφο θα αποδειχθεί καθοριστική για το μέλλον του λόφου, καθώς όλοι οι επόμενοι αυτοκράτορες θα ακολουθήσουν το παράδειγμα του, επιλέγοντας να κατοικήσουν εκεί, φτάνοντας σε σημείο να μετατρέψουν τον λόφο σε ένα ενιαίο τεράστιο αυτοκρατορικό παλάτι.

Στο βάθος η Οικία του Αυγούστου (Domus Augustea). Διακρίνονται το ισόγειο και ο πρώτος όροφος

Το εσωτερικό της οικίας. Πρέπει να την φανταστούμε χωρίς τον τοίχο, ο οποίος προστέθηκε αργότερα, όταν η οικία θάφτηκε και από πάνω της χτίστηκαν μεταγενέστερα οικοδομήματα. Μια σειρά δωματίων έβλεπαν προς ένα περιστύλιο που επικοινωνούσε με τον εξωτερικό χώρο

Οκταβιανός Αύγουστος, πρώτος αυτοκράτορας

Η περίοδος της αυτοκρατορίας του Αυγούστου σηματοδοτεί έναν νέο και σημαντικό σταθμό για την ιστορία της Ρώμης, όπως και της ρωμαϊκής τέχνης επίσης, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο της συνολικής αναταραχής που σημειώθηκε στο πολιτικό, οικονομικό και θρησκευτικό σύστημα του κράτους.

Αν και επισήμως ο Αύγουστος δεν φάνηκε να απομακρύεται από τη γραμμή των mores maiorum (έθιμα των προγόνων), η παλιά ρεπουμπλικανική δομή του συστήματος μετατράπηκε στην πραγματικότητα σε αυτοκρατορική, συγκεντρώνοντας στα χέρια ενός, του imperator, όλες τις εξουσίες και όλα τα ισόβια αξιώματα, στα οποία προστέθηκε και το αξίωμα του Ύπατου Ποντίφηκα (Pontifex Maximus).

Η Ρώμη σύντομα ταυτίστηκε με τον Αύγουστο, τον νικητή του Ακτίου, τον patriae pater, εξιδανικευμένο και εξυψωμένο από όλες τις τέχνες.  Εξομοιώθηκε με τον Δία, τον Άρη και τον Απόλλωνα. Θεοποιήθηκε όταν ήταν ακόμη ζωντανός από τους λαούς της Ανατολής, ενώ στην Ιταλία λατρεύονταν οι Lares του Αυγούστου, προστάτιδες του ρωμαϊκού λαού.

Αναζωογόνησε τις αρχέγονες λατρείες και αποκατάστησε τα prisci mores (τα αρχαία έθιμα), ασχολήθηκε ταυτόχρονα με την σύγχρονη αστική πολεοδομία η οποία συνέβαλε στην ενδυνάμωση του κύρους της κυβέρνησής του. Χάρη σε ένα σύνολο έργων δημοσίου συμφέροντος (αγορές, ναούς, θέατρα, ιπποδρόμους, λουτρά, γέφυρες), η πόλη ανανεώθηκε και τα αποτελέσματα αντανακλάστηκαν και στην υπόλοιπη Ιταλία και τις επαρχίες.

Κατά την εποχή του η ρωμαϊκή αυτοκρατορία είχε έκταση 3,3 εκατ. τ.χ. και ένα πληθυσμό 55 εκατομμυρίων κατοίκων, από τα οποία 4 εκατ. ζούσαν στις 4 μεγαλύτερες πόλεις: Ρώμη, Καρχηδόνα, Αντιόχεια και Αλεξάνδρεια.

Το ιδιαίτερο γραφείο του Αυγούστου στον πρώτο όροφο.

Oecus (οίκος). Μια από τις κύριες αίθουσες, η οποία χρησιμοποιούνταν σαν τρικλίνιο για δεξιώσεις. Κυριαρχεί το κόκκινο χρώμα. Το «κόκκινο της Πομπηίας» ήταν μια πανάκριβη χρωστική ουσία που αρχικά παρασκευάζονταν από τον κινναβαρίτη (κιννάβαρι), ένα ορυκτό του υδραργύρου που έφτανε στην Ρώμη από την Τουρκία. Το υψηλότατο κόστος παρασκευής περιόριζε την χρήση του σε περιπτώσεις ακραίας ανάγκης. Η άπλετη χρήση στην αίθουσα αποσκοπεί να προβάλλει το κύρος και την δύναμη του αυτοκράτορα. Λόγω της τοξικότητας και του κόστους της πρώτης ύλης, για το κόκκινο χρώμα αργότερα άρχισαν να χρησιμοποιούνται ουσίες που περιείχαν οξείδια του σιδήρου, τα οποία όμως πρόσδιδαν μια κεραμιδί απόχρωση.

Οίκος της Λιβίας

Η Λιβία Δρουσίλλα (58 π.Χ. – 29 μ.Χ.), ήταν η τρίτη στην σειρά σύζυγος του Οκταβιανού Αυγούστου, και μια από τις ισχυρότερες γυναίκες της ιστορίας της αυτοκρατορίας. Ήταν μητέρα του Δρούσου και του Τιβέριου, γιαγιά του Γερμανικού και του Κλαύδιου, προγιαγιά του Καλιγούλα και της Αγριππίνας της Νεότερης και προ-προ-γιαγιά του Νέρωνα. Θεοποιήθηκε από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο που της αναγνώρισε τον τίτλο της Αυγούστας.

Σχέδιο της οικίας της Λιβίας. Με μπλε απόχρωση το τμήμα που απεικονίζεται στην επόμενη φωτογραφία.

Η οικία που αποδίδεται σε αυτήν είναι μέρος του συγκροτήματος της οικίας του Αυγούστου. Συνδέονταν με αυτή και δεν ήταν αυτόνομη. Η απόδοση έγινε ύστερα από την ανεύρεση μολυβένιων σωληνώσεων που παρείχαν νερό στην οικία, στην επιφάνεια των οποίων χαράζονταν το όνομα του ιδιοκτήτη. Στις σωληνώσεις διακρίνεται το όνομα  IULIA AUGUSTA, όνομα που πήρε όταν υιοθετήθηκε από τον Αύγουστο. Η υιοθέτηση ήταν αναγκαία για την διατήρηση της περιουσίας, καθώς στην αρχαία Ρώμη απαγορεύονταν να ονομαστεί κληρονόμος η σύζυγος.

Η οικία διατηρεί ακόμα την αρχική είσοδο με έναν κεκλιμένο διάδρομο με δάπεδο από λευκό μωσαϊκό και μαύρες ψηφίδες. Από εδώ μπαίνουμε σε μια αυλή στην οποία εμφανίζονται τρεις αίθουσες με όμορφες τοιχογραφίες όπου κυριαρχεί πλέον η ελληνιστική επιρροή έναντι της ρωμαϊκής ακαμψίας και αυστηρότητας, με μυθολογικές σκηνές, τοπία και αρχιτεκτονικές προοπτικές.

Οικία της Λιβίας

Δεξιά η οικία της Λιβίας. Αριστερά στο βάθος η Συναγωγή και ακόμη πιο μακριά ο Άγιος Πέτρος

Το Μουσείο

Το Μουσείο του Παλατινού Λόφου (Museo Palatino) βρίσκεται στην κορυφή του λόφου και λειτουργεί από τα τέλη του 19ου, την εποχή των πρώτων συστηματικών ανασκαφών. Φιλοξενεί τα ευρήματα που βρέθηκαν στον γύρω χώρο και οφείλουμε να πούμε πως είναι υπερβολικά μικρό σε σχέση με την ιστορικό ειδικό βάρος του λόφου. Δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια πως για παραπάνω από 15 αιώνες οτιδήποτε σημαντικό ή πολύτιμο βρίσκονταν στον λόφο αρπάχτηκε, καταστράφηκε, λεηλατήθηκε, ανακυκλώθηκε.

Το κτίριο έχει δύο ορόφους, ο καθένας αποτελούμενος από τέσσερις αίθουσες. Το ισόγειο είναι αφιερωμένο στην ιστορία του λόφου, από τις ίδρυση της πόλης μέχρι την Ρεπουμπλικανική εποχή, ενώ ο πρώτος όροφος είναι αφιερωμένος στα έργα της αυτοκρατορικής περιόδου, ειδικά της εποχής του Αυγούστου.

Το μουσείο στην κορυφή του λόφου, δίπλα στα ερείπια των αυτοκρατορικών παλατιών.

Η οικία του Αυγούστου ανακαλύφθηκε μόλις κατά την δεκαετία του 1970, ενώ αυτή της Λιβίας έναν αιώνα πιο πριν. Από το 2010 επιτράπηκε η είσοδος στο κοινό, αλλά αποκλειστικά σε οργανωμένες επισκέψεις λίγων ατόμων τη φορά, με συνοδεία και επιτήρηση από προσωπικό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Η οικία του Αυγούστου βρίσκεται εδώ.