Μια από τις ωραιότερες θέες στην πόλη της Ρώμης, ίσως η πιο όμορφη, είναι η πανοραμική θέα από την «βεράντα» στον Ιανίκολο λόφο, πιο γνωστό σαν Τζανίκολο (Gianicolo). H πανοραμική διαδρομή αποτελείται από δύο δεντρόφυτες λεωφόρους με πλατάνια, οι οποίες ενώνονται σε ένα κεντρικό άπλωμα, την πλατεία Γκαριμπάλντι, η οποία εκτελεί τον ρόλο της βεράντας πάνω από την πόλη. To σύνολο της διαδρομής ονομάζεται «Περίπατος του Τζιανίκολο» [Passeggiata del Gianicolo], για ευνόητους φυσικά λόγους.

O λόφος βρίσκεται στην δεξιά όχθη του Τίβερη και το μέγιστο ύψος του είναι 88 μέτρα. Δεν ανήκει στους 7 ιστορικούς λόφους της Ρώμης. Η ανατολική του πλαγιά χαμηλώνει προς το ποτάμι και στους πρόποδές της βρίσκεται η ιστορική συνοικία Τραστέβερε.

Δειλινό στο Τζανίκολο

Δειλινό στο Τζανίκολο

Η παράδοση λέει πως το όνομα προέρχεται από τον θεό Ιανό (Janus), ο οποίος ίδρυσε εκεί ένα χωριό, γνωστό με το όνομα Ianiculum. Ο Ιανός, ο διπρόσωπος θεός, βασίλευε, σύμφωνα με τη ρωμαϊκή θρησκεία, σε όλα τα περάσματα και τα σημεία διαβάσεων («Ιανός» προέρχεται από το ianus, που σημαίνει «πόρτα», «κατώφλι») και το Τζανίκολο θεωρούνταν συμβολικά η πύλη της πόλης προς τα έξω. Βρισκόμενος στη δεξιά όχθη του Τίβερη, στο έδαφος που αρχικά ανήκε στους Ετρούσκους, ο λόφος θα καταληφθεί και θα προσαρτηθεί στην Ρώμη από τον Άνκο Μάρκιο, ο οποίος θα τον οχυρώσει και θα τον συνδέσει με την πόλη μέσω του Ponte Sublicio, από τον οποίο περνούσε ο παλιός δρόμος για την Ετρουρία. Αν και αρχικά θα μείνει εκτός πόλεως, αργότερα θα συμπεριληφθεί εν μέρει στα Αυρηλιανά Τείχη. Είχε πάντα υψηλή στρατηγική σημασία για την άμυνα της πόλης, γιατί δέσποζε πάνω από αυτήν και αποτελούσε φυσικό προγεφύρωμα πέρα από τον Τίβερη. Μια σημαία υψωμένη στην κορυφή του λόφου υποδείκνυε πως η περιοχή ήταν ασφαλής.
Ένας μεσαιωνικός μύθος έλεγε πως στους πρόποδες του λόφου υπήρχε κάποτε μια μεταλλική πόρτα, η οποία άνοιγε όταν επαναστατούσε μια ρωμαϊκή επαρχία. Μόλις οι Ρωμαίοι έβλεπαν πως η πόρτα ήταν ανοιχτή, έτρεχαν στο Πάνθεον, όπου βρίσκονταν τοποθετημένα τα αγάλματα που εκπροσωπούσαν όλες τις επαρχίες: Αυτό που είχε γυρισμένη την πλάτη του έδειχνε ποια ήταν η επαναστατημένη επαρχία και, ως εκ τούτου, ήξεραν πού να στείλουν τις λεγεώνες τους για να καταστείλουν την εξέγερση.

Κατά τον 17°αιώνα ο λόφος θα προστατευθεί από καινούργια αμυντικά τείχη ενώ στις αρχές του 18ου αιώνα θα ανεγερθούν πλούσιες βίλες με μεγάλα πάρκα, εκκλησίες και μοναστήρια.

Ο λόφος είναι γνωστός και αποτελεί κεφάλαιο στην ιταλική ιστορία για τα γεγονότα του 1849: Η Ρωμαϊκή Δημοκρατία του 1849 ήταν ένα ρεπουμπλικανικό κράτος που γεννήθηκε στην Ιταλία, στα πλαίσια της ιταλικής ενοποίησης, ως αποτέλεσμα μιας εξέγερσης στο εσωτερικό του παπικού κράτους, η οποία ανέτρεψε τον πάπα Πίο Θ’ από την κοσμική εξουσία. Διοικήθηκε από μια τριανδρία.

Αυτή η μικρή δημοκρατία που ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 1849, επακόλουθο των μεγάλων ευρωπαϊκών επαναστάσεων του 1848 (Άνοιξη των Λαών), είχε μια σύντομη ζωή 5 μηνών, καθώς πατάχθηκε από την στρατιωτική επέμβαση της Γαλλίας του Ναπολέοντα Γ’ Βοναπάρτη, ο οποίος λόγω πολιτικών σκοπιμοτήτων αποφάσισε να επαναφέρει την παπική εξουσία. Οι Γάλλοι, έχοντας αποβιβάσει ήδη στρατό στην  κοντινή Τσιβιταβέκια, θα επιτεθούν στην Ρώμη και οι πιο σκληρές μάχες θα γίνουν ακριβώς στον λόφο του Τζανίκολο, τον οποίο υπεράσπιζαν ως επί το πλείστον οι εθελοντές του Τζουζέπε Γκαριμπάλντι.Ύστερα από περίπου ένα μήνα μαχών και βομβαρδισμών, οι υπερασπιστές θα συνθηκολογήσουν.

Το 1883 οι νέοι «ιταλικοί» θεσμοί, το κράτος και ο δήμος, αγόρασαν την περιοχή για να την μετατρέψουν σε δημόσιο χώρο περιπάτου, αφιερώνοντας τον στη μνήμη της άμυνας της Ρώμης και στην ενοποίηση της Ιταλίας. Πράγματι, στην κορυφή του λόφου δεσπόζει ο εφιππος ανδριάντας του Γαριβάλδη, ενώ τριγύρω βρίσκονται πολυάριθμες προτομές γαριβαλδινών μαχητών.

gianicolo

Αν και το ύψος του λόφου δεν είναι υπερβολικό, ωστόσο η ανάβαση μπορεί να αποδειχθεί κουραστική, ειδικά κατά τους ζεστούς μήνες. Μια λύση θα ήταν να φτάσει κανείς με ταξί ή λεωφορείο και μετά τον περίπατο να κατηφορίσει με τα πόδια προς την συνοικία του Τραστέβερε.
Ξεκινώντας κανείς από το βόρειο άκρο (επιλέγοντας την ανάβαση με τα πόδια), θα πάρει την γραφική και πανοραμική -αλλά και κάπως απότομη- σκαλινάδα που ονομάζεται via di Sant’Onofrio, η οποία οδηγεί στο Τζανίκολο. Τα κυριότερα αξιοθέατα του λόφου είναι τα εξής:

Ο Φάρος του Τζανίκολο κατασκευάστηκε το 1911, κατά την πεντηκοστή επέτειο της ανακήρυξης του Βασιλείου της Ιταλίας. Χρηματοδοτήθηκε από τους Ιταλούς μετανάστες της Αργεντινής. Έχει ύψος 20 μέτρα και κάποτε έφεγγε κάθε βράδυ με τα τρία χρώματα της Ιταλίας. Τώρα ανάβει μόνο κατά τις εθνικές γιορτές. Και από εδώ η θέα είναι καταπληκτική. Ακριβώς από κάτω βρίσκονται οι παλιές φυλακές Regina Coeli, οι οποίες ακόμη λειτουργούν.

Η Βίλα Λάντε, έδρα της πρεσβείας της Φιλανδίας στο Βατικανό. Κατασκευάστηκε το 1531 πάνω στα ερείπια της έπαυλης του Ρωμαίου ποιητή Μαρτιάλη και αφού πέρασε στην κατοχή ορισμένων ντόπιων οικογενειών ευγενών, κατέληξε σε έναν  Γερμανό αρχαιολόγο και μετέπειτα στο φιλανδικό κράτος. Η θέα από εδώ είναι ασύγκριτη και μοναδική. Ολόκληρη η βίλα κατασκευάστηκε ακολουθώντας τις βιτρουβιανές αναλογίες.

Παρακάτω θα συναντήσουμε ένα μικρό πάρκο Ηρώων με τις προτομές των υπερασπιστών της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Στο στηθαίο βρίσκεται χαραγμένο σε πέτρα το κείμενο του Συντάγματος της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας του 1849. Το Σύνταγμα ψηφίστηκε κατά την διάρκεια της γαλλικής πολιορκίας. Ήταν αρκετά δημοκρατικό και λαϊκό για την εποχή του, καθώς κατέστειλε το προνομιακό καθεστώς της Καθολικής θρησκείας ως επίσημης θρησκείας του κράτους και διακήρυξε την αρχή πως η θρησκευτική πίστη είναι άσχετη με την άσκηση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων. Επίσης κατάργησε την θανατική ποινή και επέτρεψε την καθολική ψηφοφορία.

Προτομές

Πάρκο Ηρώων

Σύνταγμα 1849

Σύνταγμα 1849

Ο έφιππος μπρούτζινος ανδριάντας του Γαριβάλδη κατασκευάστηκε το 1895 και βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του λόφου. Στις δύο πλευρές του βρίσκονται οι αλληγορικές μορφές της Ευρώπης και της Αμερικής (κατείχε το προσωνύμιο του «Ήρωα των Δύο Κόσμων»). Στα σκαλοπάτια στα δεξιά της βάσης είχε τοποθετηθεί ένα στέμμα, για να θυμίζει πως ο Γαριβάλδης ήταν ο πρώτος Μέγας Διδάσκαλος του ιταλικού Τεκτονισμού. Κατά τη διάρκεια του φασισμού το στέμμα αντικαταστάθηκε με φασιστικά σύμβολα, και μόνο το 1944 επανατοποθετήθηκε.
Η τοποθέτηση του μνημείου είχε οδηγήσει σε διαφορετικές ερμηνείες πολιτικού χαρακτήρα, καθώς το μνημείο εγκαινιάστηκε μετά την διακοπή των σχέσεων μεταξύ του Βασιλείου της Ιταλίας και της Αγίας Έδρας. Η επίσημη εκδοχή αναφέρει πως ο ήρωας γύριζε το βλέμμα του (και τις βλέψεις του) προς το Βατικανό. Μετά τη Συνθήκη του Λατερανού του 1929, το άγαλμα στράφηκε προς το Τζανίκολο κατ’ εντολή του ίδιου του Βατικανού. Αλλά η λαϊκή παράδοση τονίζει πως τώρα είναι το άλογο που στρέφει τον πισινό του προς την Αγία Έδρα…

Κανόνι Τζανίκολο

Κάτω από το τοιχίο της πλατείας Γαριβάλδη (piazzale Garibaldi), κάθε μεσημέρι στις 12, ένα κανόνι ρίχνει μια βολή αναγγέλλει την άφιξη της μεσημβρίας, έλκοντας ντόπιους και τουρίστες (βλ. ξεχωριστή ανάρτηση)

Πύλη Αγίου Παγκρατίου

Η πύλη του Αγίου Παγκρατίου υπήρχε ήδη κατά την αρχαία Ρώμη, σαν τμήμα των Αυρηλιανών τειχών. Πήρε την σημερινή της μορφή από έναν μαθητή του Μπερνίνι, στα πλαίσια της ανέγερσης ενός νέου οχυρωματικού περιβόλου από τον πάπα Ουρβανό Η’ κατά τον 17ο αιώνα. Θα καταστραφεί μερικώς κατά τις μάχες του 1849 και θα ανοικοδομηθεί λίγο αργότερα. Δίπλα της υπάρχει το Γαριβαλδινό Μουσείο και τμήματα των παλιών τειχών.

Φοντανόνε

Tο Φοντανόνε (μεγάλη κρήνη) ή Φοντάνα ντελ Άκουα Πάολα, η οποία βρίσκεται στο τέλος του υδραγωγείου που κατασκεύασε ο πάπας Πάυλος Ε’ (εξ ου και το όνομα), για την παροχή νερού στην συνοικία Τραστέβερε. Η κρήνη κατασκευάστηκε από τον Φλαμίνιο Πόντσιο, σε συνεργασία με τον Τζιοβάνι Φοντάνα, μεταξύ του 1610 και 1612.
Η μνημειακή πρόσοψη του Φοντανόνε, πλούσια σε αγγέλους, τέρατα και δράκους, αποτελείται από πέντε τόξα και έξι κίονες από γρανίτη, τέσσερις εκ των οποίων προέρχονται από την πρόσοψη της παλιάς βασιλικής του Αγίου Πέτρου.

Μαυσωλείο των Πεσόντων

Το Μαυσωλείο των Πεσόντων (οστεοφυλάκιο) είναι ένα τετράστωο μνημείο από τραβερτίνη που στο εσωτερικό φιλοξενεί τα οστά των γαριβαλδινών και άλλων πεσόντων των μαχών για την ενοποίηση της Ιταλίας. Κατασκευάστηκε το 1941, σε καθαρά φασιστικό στυλ, όπου εναλλάσσονται κεφαλές λύκαινας και αετοί.  Φυλάσσονται τα οστά περίπου 200 νεκρών, στην πλειοψηφία αγνώστων. Σε ξεχωριστή σαρκοφάγο βρίσκονται και τα οστά του Μαμέλι, συνθέτη του ιταλικού εθνικού ύμνου, που πολέμησε και σκοτώθηκε εκεί, σε ηλικία 22 ετών.

Σαν Πιέτρο ιν Μοντόριο είναι ένας ναός που οικοδομήθηκε τον 9° αιώνα, στο σημείο που η παράδοση αναφέρει πως σταυρώθηκε ο απόστολος Πέτρος. Θα τροποποιηθεί αργότερα και θα φιλοξενήσει ένα μοναστήρι αλλά θα υποστεί ζημιές κατά την μάχες του 1849. Η ανοικοδόμηση του 1500 έγινε με  χρηματοδότηση αρχικά των βασιλέων της Γαλλίας και μετέπειτα αυτών της Ισπανίας.

Στην εσωτερική αυλή του μοναστηριού βρίσκεται ο Ναΐσκος του Μπραμάντε, ίσως το πρώτο αναγεννησιακό έργο στην Ρώμη, που ο καλλιτέχνης θα κατασκευάσει σαν τάμα των βασιλέων Φερδινάνδου και Ισαβέλλας της Ισπανίας, για την απόκτηση διαδόχου. Στο διπλανό πρώην μοναστήρι σήμερα βρίσκεται η Ισπανική Ακαδημία Καλών Τεχνών. Ο ναός φιλοξενεί έργα γνωστών καλλιτεχνών, αν και κάποτε ήταν ακόμη πλουσιότερος σε έργα, τα οποία ή κλάπηκαν από τους Γάλλους στρατιώτες ή κατέληξαν σε μουσεία.

Από εκεί, ακολουθώντας τα σκαλοπάτια που κατηφορίζουν στα αριστερά της εκκλησίας ή συνεχίζοντας την via Garibaldi, θα κατευθυνθούμε στην καρδιά του Τραστέβερε.

Το Τζανίκολο, αν και όχι τόσο γνωστό όσο τα υπόλοιπα μέρη για επίσκεψη στην Ρώμη, προσφέρει την ομορφότερη θέα στην πόλη. Η πόλη φαίνεται ολόκληρη και όχι μόνο ένα τμήμα της. Και από την άλλη πλευρά επίσης φαίνονται το Βατικανό με τον Άγιο Πέτρο και τα μεγάλο πάρκο της Βίλα Πανφίλι. Η καλύτερη ώρα για επίσκεψη είναι γύρω στις 12, όπου μπορεί κανείς να συνδυάσει την επίσκεψη με την βολή του κανονιού, ή αργά το απόγευμα, πριν την βραδινή επίσκεψη στο Τραστάβερε, όταν ο ήλιος που δύει στις πλάτες μας φωτίζει την πόλη με τις πορτοκαλί του αχτίδες.

Ρώμη

Θέα από το Τζανίκολο

bus-driver1

Στο Τζανίκολο πηγαίνει το λεωφορείο 115, με αφετηρία στο Largo Dei Fiorentini.