“Haec est Ara Primogeniti Dei”

(Αυτός είναι ο βωμός του μοναδικού Υιού του Θεού)

Είναι δυνατόν ο πιο παλιός χριστιανικός βωμός στην Ρώμη να υπάρχει πριν από την γέννηση του Χριστού; Σύμφωνα με τον μύθο, ο αρχικός βωμός της βασιλικής της Σάντα Μαρία ιν Αρακοέλι είναι o μοναδικός χριστιανικός βωμός στον κόσμο, που δημιουργήθηκε πριν από την γέννηση του Χριστού, από τον ίδιο τον Γάιο Ιούλιο Καίσαρα Οκταβιανό, γνωστό σαν Αύγουστο.

Μπαίνοντας στον ναό, παρατηρώντας τον τρίτο κίονα της αριστερής κιονοστοιχίας, θα δούμε χαραγμένη πάνω του μια επιγραφή: “A CUBICULO AUGUSTORUM”(από την κρεβατοκάμαρα του Αυγούστου). Ο μύθος λέει πως ο Αύγουστος ένα βράδυ, ξυπνώντας, είδε σε όραμα μια γυναίκα πάνω σε ένα βωμό, με ένα παιδί στην αγκαλιά και μια φωνή να λέει: «Αυτός είναι ο βωμός του υιού του Θεού». Αμέσως έστησε στην κρεβατοκάμαρά του (που ο μύθος τοποθετεί στην τωρινή θέση της εκκλησίας) έναν βωμό για να τιμήσει τον υιό του Θεού. Για αυτόν τον λόγο η εκκλησία θα ονομαστεί Santa Maria in Aracoeli (ara coeli, ουράνια Τράπεζα) και ο κίονας που κάποτε στήριζε τα διαμερίσματα του Αυγούστου, σήμερα στηρίζει τον ναό.

Βέβαια τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Η Domus Augustea, το μέγαρο του Αυγούστου, δεν βρίσκονταν στο Καπιτώλιο αλλά στον Παλατινό λόφο και ο κίονας απλώς πάρθηκε από τα χαλάσματα της οικίας, μαζί με αρκετούς άλλους, για την κατασκευή του ναού. Η χαραγμένη επιγραφή του κίονα και ειδικά ο τρόπος γραφής της προδίδουν πως πραγματοποιήθηκε σε εποχή μεταγενέστερη της ρωμαϊκής, σίγουρα την στιγμή της χρησιμοποίησής του, δηλώνοντας απλώς την προέλευσή του. Οι 22 κίονες που αποτελούν τις δύο κιονοστοιχίες του ναού είναι ανόμοιοι μεταξύ τους σημάδι πως ανακτήθηκαν από διάφορα ρωμαϊκά κτίσματα. Τέλος, η τωρινή ονομασία του ναού (όπως και ο μύθος) ανάγεται στον Μεσαίωνα, πρώτα ονομάζονταν «Σάντα Μαρία στο Καπιτώλιο».

Σάντα Μαρία ιν Αρακοέλι, Θείο Βρέφος

Πλευρική παλαιά είσοδος

Tα σκαλοπάτια απου οδηγούν στο ναό.

Η θέα από την εκκλησία

Το εσωτερικό

Η εκκλησία βρίσκεται στην βόρειο μέρος της ψηλότερης κορυφής του λόφου του Καπιτωλίου (Arx), εκεί όπου βρισκόταν ο αρχαίος ναός της Γιούνο Μονέτα (η Γιούνο/Ήρα που προειδοποιεί) και το οιωνοσκοπείο (Auguraculum) για την παρατήρηση του πετάγματος των πουλιών. Ο αρχαίος ρωμαϊκός ναός χρονολογείται από το 343 π.Χ. και δεν ήταν καθόλου σπάνιο στους πρωτοχριστιανικούς αιώνες οι ναοί να οικοδομούνται πάνω σε υπάρχοντες παγανιστικούς, χρησιμοποιώντας τα υλικά τους.
Για την ακριβή ημερομηνία οικοδόμησης της Σάντα Μαρία ιν Αρακοέλι λίγα είναι γνωστά, υπάρχουν ήδη αναφορές περιηγητικών οδηγών του 880 (Mirabilia Urbis Romae) ενώ φήμες την θεωρούν χτισμένη από τον Πάπα Γρηγόριο Α΄ το 590.

Αρχικά λειτουργούσαν Έλληνες μοναχοί, αργότερα πέρασε στα χέρια των Βενεδικτίνων και κατόπιν στους Φραγκισκανούς, όπου και τροποποιήθηκε εξ ολοκλήρου.
Κατά τον Μεσαίωνα η πλατεία της εκκλησίας θα γίνει το κέντρο της πόλης, το forum της τότε κοινωνίας.
Ο θρησκευτικός της χαρακτήρας βεβηλώθηκε κατά τη διάρκεια της κατοχής της πόλης από τους Δημοκρατικούς Γάλλους, όταν η εκκλησία μετατράπηκε σε στάβλο, ενώ κινδύνευε να καταστραφεί ολοσχερώς κατά την ανέγερση του διπλανού «Βιττοριάνο», στα τέλη του 19ου αιώνα.

Η πρόσβαση στην εκκλησία γίνεται από μια σκάλα με 124 μαρμάρινα σκαλιά (από το μάρμαρο του ναού του Ρωμύλου), κατασκευασμένη το 1348 με δημόσια δαπάνη, ως ευχαριστία προς την Παναγία για τη σωτηρία της πόλης από την πανώλη.

Η σκάλα θεωρήθηκε κατά καιρούς «ιερή σκάλα» και η ανάβασή της με τα γόνατα θεωρούνταν θαυματουργή. Την ανέβαιναν γεροντοκόρες προς αναζήτηση άντρα, γυναίκες που επιθυμούσαν να αποκτήσουν παιδιά, μητέρες που παρακαλούσαν να τους έλθει γάλα για να θρέψουν τα παιδιά τους, άρρωστοι, ακόμη και όσοι επεδίωκαν να κερδίσουν το λαχείο. Η εκκλησία, όμως, ήταν διάσημη για το «Θείο Βρέφος», ένα ξύλινο γλυπτό φτιαγμένο, σύμφωνα με την παράδοση, από ξύλο του Όρους των Ελαιών και καθαγιασμένο στον Ιορδάνη ποταμό. Βρίσκονταν στην εκκλησία από το 1591 και σύμφωνα με τον θρύλο είχε θαυματουργές ιδιότητες, συμπεριλαμβανομένης της ανάστασης των νεκρών και την ίαση από σοβαρές ασθένειες: Αν το θαύμα ήταν εφικτό τα χείλη του γίνονταν μωβ, διαφορετικά παρέμεναν χλωμά. Το αγαλματίδιο κλάπηκε το 1994 και αντικαταστήθηκε από ένα αντίγραφο, το οποίο, παραδόξως, συνεχίζει να δέχεται τάματα και παρακλήσεις.

Η τρίτη κολόνα από αριστερά είναι αυτή του Αυγούστου. Διακρίνεται η ανομοιογένεια των υπολοίπων.

Στην εκκλησία τοποθετήθηκε και το πρώτο ρολόι της πόλης, το 1412, το οποίο δεν υπάρχει πια.
Το εσωτερικό είναι πλούσιο διακοσμημένο και γεμάτο ιστορία, με τάφους παπών και ευγενών, κειμήλια και αναθήματα. Το δουλεμένο μάρμαρο και το ξύλο πλουτίζουν τον ναό, ενώ το δάπεδο είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο και κροκεάτη λίθο, διακοσμημένα με την διάσημη τεχνική των Κοσμάτι (Cosmatesque) – τεχνική που θα παρατηρήσουμε και στην Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη.
Η οροφή είναι διακοσμημένη με θαλασσινά θέματα, στην μνήμη της νίκης της ναυμαχίας της Ναυπάκτου, το 1571.

Βρισκόμενη στο λόφο του Καπιτωλίου – ακριβώς δίπλα στην διάσημη πλατεία – και πολύ κοντά σε διάφορα άλλα γνωστά μνημεία, μια επίσκεψη επιβάλλεται, σίγουρα το εσωτερικό του ναού αποτελεί ένα από τα “must see”!

MAP