« […]manus quoque scripsisse aliquid in Antonium exprobrantes praeciderunt».
« […]του έκοψαν επίσης και τα χέρια, κατηγορώντας τα πως είχαν γράψει εναντίον του Αντωνίου».

(Τίτος Λίβιος – Ab Urbe condita libri, CXX σημ. Σένεκας ο πρεσβύτερος, Suasoriae, 6,17)

 

Χέρι ΚικέρωναΌταν ο Ιούλιος Καίσαρας δολοφονήθηκε το 44 π.Χ., ο Γάιος Οκτάβιος, ο ανηψιός που είχε υιοθετήσει ο Καίσαρας, βρισκόταν στην Ιλλυρία, εν αναμονή του πολέμου με τους Πάρθους. Μετά τον θάνατο του Καίσαρα, έγινε γνωστό πως αυτός ήταν ο νόμιμος διάδοχος του και επέστρεψε στην Ρώμη. Μόλις επέστρεψε έμαθε για τη διαθήκη του Καίσαρα, άλλαξε το όνομά του σε Γάιος Ιούλιος Καίσαρ Οκταβιανός και αποφάσισε να γίνει πολιτικός κληρονόμος του θείου του αλλά και των δύο τρίτων της προσωπικής του περιουσίας.
Ο Οκταβιανός απευθύνθηκε στον Αντώνιο, που τον αναγνώριζε ως πατρικό φίλο, ζητώντας να τηρήσει τη διαθήκη του Καίσαρα. Ο Αντώνιος αρχικά προσπάθησε να τον αποστρέψει από τις διεκδικήσεις του και απείλησε να τον κλείσει στη φυλακή. Ο Οκταβιανός βρήκε ένα σύμμαχο στο πρόσωπο του Κικέρωνα. Ο Κικέρωνας, που είχε αποκτήσει τεράστια δύναμη ανάμεσα στο λαό, κατάφερε με τους λόγους του να στρέψει τη Σύγκλητο εναντίον του Αντωνίου. Στις 2 Σεπτεμβρίου του 44 π.Χ., εκφώνησε τον πρώτο από τους 14 περίφημους Φιλιππικούς του λόγους κατά του Αντωνίου, που ονομάστηκαν έτσι συγκρινόμενοι με αυτους του Δημοσθένη κατά του Φίλιππου της Μακεδονίας.

Το Νοέμβριο του 43 π.Χ., ο Οκταβιανός, ο Λέπιδος και ο Αντώνιος συναντήθηκαν και αφού συζήτησαν για τρεις μέρες, αποφάσισαν να δημιουργήσουν μία Τριανδρία.Το κύριο μέλημα της τριανδρίας ήταν ο διωγμός των δολοφόνων του Καίσαρα και των οπαδών τους. Οι τρεις άνδρες, αφού μοίρασαν την εξουσία ανάμεσά τους, κλήθηκαν να αποφασίσουν για αυτούς που θα θανατώνονταν, διατάζοντας “προγραφές”, γράφοντας δηλαδή σε καταλόγους τους αντιπάλους τους και διατάζοντας την σύλληψη και την θανάτωσή τους. Προγράψανε πάνω από 200 πολίτες ανάμεσά τους και τον Κικέρωνα. Για τον Κικέρωνα επέμειναν ο Αντώνιος και ο Λέπιδος. Ο Οκταβιανός δεν ήθελε τον θάνατό του. Τελικά η τριανδρία τον καταδίκασε σε εξορία και ο Κικέρωνας αποφάσισε να πάει στην Μακεδονία.
Πήγε πρώτα στην Φόρμια, όπου διατηρούσε μια βίλα, για να ξεκινήσει από εκεί δια θαλάσσης το ταξίδι της εξορίας. Αλλά στην Φόρμια θα καθίσει μια μέρα παραπάνω, γιατί ήταν κουρασμένος αλλά και επειδή η θάλασσα είχε φουρτούνα και δεν επέτρεπε την ναυσιπλοϊα.
Την επόμενη μέρα, ενώ ο Κικέρωνας προχωρούσε μεταφερόμενος με ένα κλειστό φορείο προς το πλοίο που θα τον πήγαινε στη Μακεδονία, τον πρόλαβαν οι δολοφόνοι που είχε αποστείλει ο Αντώνιος. Ο Κικέρωνας άκουσε τον θόρυβο και για να δει τι συνέβαινε έβγαλε έξω απο το φορείο το κεφάλι του, το οποίο, χωρίς καθυστέρηση έκοψε ένας από τους δολοφόνους. Στη συνέχεια, έχοντας ρητή διαταγή από τον Αντώνιο, του ακρωτηριάστηκαν και τα χερια (που είχαν τολμήσει να γράψουν τους «Φιλιππικούς»). Έτσι, τα κομμένα άκρα και το κεφάλι μεταφέρθηκαν στη Ρώμη και εκτέθηκαν στην Ρόστρα, το βήμα της Αγοράς.

Χέρι Κικέρωνα

Ίσως λόγω αυτής της πτυχής της ρωμαϊκής ιστορίας, το χέρι που βρίσκεται στην κορυφή της παράξενης πρόσοψης της φωτογραφίας, είναι γνωστό στην λαϊκή παράδοση σαν «το χέρι του Κικέρωνα». Η αλήθεια είναι πως με λίγη φαντασία, το χέρι, με τον δείκτη ανασηκωμένο, μοιάζει σαν να επιπλήττει και να προειδοποιεί.

Στην πραγματικότητα, είναι σχεδόν σίγουρο πως πρόκειται για ένα ανάθημα που κάποτε βρίσκονταν σε έναν ναό που έστεκε εκεί, την Παναγία της Xειρός και από το οποίο η εκκλησία θα πάρει το όνομα της. Το αυθεντικό μαρμάρινο χέρι έχει χαθεί και αυτό που βλέπουμε είναι μόνο ένα γύψινο αντίγραφο. Η παράξενη μπαρόκ πρόσοψη, με επαναλαμβανόμενο θέμα τα στρογγυλά κενά και τις περίεργες γραμμές, κάποτε λειτουργούσε σαν «προσωπείο» μιας αγροικίας που βρίσκονταν από πίσω της, τμήμα των Κήπων των Φαρνέζε, οι οποίοι κάλυπταν μεγάλο μέρος του Παλατινού Λόφου. Αργότερα η περιοχή στους πρόποδες του λόφου, συμπεριλαμβανομένης και της πρόσοψης, θα περάσει στην ιδιοκτησία του Τάγματος των Βενεδικτίνων μοναχών του Ολιβέτο, που δημιουργήθηκε το 1313.
Γύρω στον 16° αιώνα, όταν ακόμη το χέρι στέκονταν στην εκκλησία. λέγονταν πως δήλωνε την τιμή του κρασιού στην περιοχή: 1 μπαγιόκο το μισόλιτρο.

Το χέρι του Κικέρωνα βρίσκεται εδώ.